“บ้านถวาย” หมู่บ้านหัตถกรรมไม้แกะสลักเชียงใหม่

ภูมิปัญญาของชาวบ้านในการรังสรรค์งานศิลปะประเภทแกะสลักไม้ดูเหมือนว่าจะไม่มีที่ไหนเทียบเท่ากับการแกะสลักไม้ที่หมู่บ้านถวาย อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ ศิลปะการแกะสลักไม้ที่บ้านถวายถือได้ว่าเป็นงานฝีมือชั้นครูที่ชาวบ้านเกือบทุกหลังคาเรือนพากันแกะสลักอย่างเป็นล่ำเป็นสัน จนเป็นที่มาของการจัดงานศิลปหัตถกรรมไม้แกะสลักบ้านถวาย และในทุกปีจะมีนักท่องเที่ยวเดินทางมาเยี่ยมชมงานกันอย่างมากมายบ้านถวายเป็นแหล่งผลิตงานหัตถกรรมพื้นบ้าน โดยเฉพาะการแกะสลักไม้เป็นรูปพระยืนที่เลียนแบบศิลปะพม่าและครุฑ ซึ่งถือเป็นเอกลักษณ์งานแกะสลักของบ้านถวายเลยทีเดียว แต่เดิมชาวบ้านถวายมีพื้นเพเป็นชาวเกษตรกร แต่เนื่องด้วยประสบปัญหาการขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรในฤดูแล้ง ผลผลิตไม่ดีเท่าที่ควรทำให้ชาวบ้านทั่วไปมีฐานะยากจน ดังนั้นหลังฤดูเก็บเกี่ยวชาวบ้านส่วนใหญ่ก็จะเดินทางออกไปรับจ้างทำงานก่อสร้างทั่วไปที่ในตัวเมือง บางส่วนก็เปลี่ยนอาชีพมาเป็นพ่อค้าแม่ขายซึ่งต้องเดินทางไปค้าขายยังต่างถิ่น
จนกระทั่งปี พ.ศ.2500-2505 พ่อใจมา อิ่นแก้ว ,พ่อหนานแดง พันธุษาและพ่อเฮือน พันธุศาสตร์ ท่านทั้งสามได้ไปรับจ้างอยู่ในเมืองเช่นเดียวกับชาวบ้านทั่วไป จนท่านได้ไปที่ร้านน้อมศิลป์บ้านวัวลายซึ่งเป็นร้านจำหน่ายไม้แกะสลักที่โด่งดังในช่วงนั้น ทั้งสามคนเกิดความสนใจในการแกะสลักไม้ จึงได้ขอทางร้านทดลองแกะดู ปรากฏว่าฝีมือพอทำได้และมีรายได้ดีกว่าการรับจ้างก่อสร้าง ท่านจึงได้หันมาเปลี่ยนอาชีพจากการรับจ้างทั่วไปมาเป็นรับจ้างแกะสลักไม้ที่ร้านดังกล่าว จนเมื่อเกิดความชำนาญเมื่อมีงานมากขึ้นทางร้านจึงได้ให้นำงานมาทำที่บ้าน และถือเป็นจุดเริ่มต้นของการถ่ายทอดงานแกะสลักไม้ให้แก่ลูกหลาน ญาติพี่น้อง เพื่อนบ้านโดยไม่ได้หวงความรู้แม้แต่น้อยงานที่นำมาถ่ายทอดครั้งแรกเป็นการแกะสลักไม้เป็นแผ่นลวดลายต่าง ๆ เช่น ลายรามเกียรติ์ ลายครุฑ ตุ๊กตาดนตรี ต่อมาก็เริ่มทำเป็นตัวพระและรับซ่อมแซมตกแต่งของเก่าประเภทงานไม้ และเริ่มลอกเลียนแบบของเก่าที่มีผู้นำแบบมาซ่อมแซม พร้อมทั้งออกแบบที่เป็นเอกลักษณ์ของบ้านถวายเอง จากนั้นได้มีกลุ่มสตรีแม่บ้านของบ้านถวายออกไปรับจ้างทำงานทำสี แอนติค และตกแต่งลวดลายเส้นที่ร้านในเมืองย่านวัวลายและได้พัฒนาฝีมือทำลายปิดทอง จนเกิดความชำนาญ เมื่อมีงานเพิ่มมากขึ้นทางร้านก็ได้ให้นำงานมาทำที่บ้านโดยได้คิดค่าจ้างให้เป็นชิ้น เมื่องานเสร็จก็ได้นำไปส่งที่ร้าน ก็นับได้ว่าเป็นโอกาสที่ดีที่จะได้พบปะกับลูกค้าของทางร้านซึ่งลูกค้าก็ได้ติดต่อโดยตรงเข้ามาซื้อสินค้าถึงในหมู่บ้านจึงทำให้หมู่บ้านถวายกลายเป็นแหล่งซื้อหาไม้แกะสลักและเกิดธุรกิจขึ้นในหมู่บ้าน แต่ละบ้านจะปรับบริเวณบ้านของตนเองโดยใช้บริเวณหน้าบ้านเป็นร้านค้าส่วนหลังบ้านก็ทำงานหัตถกรรม และแพร่ขยายออกไปยังบ้านต่าง ๆ จนหมู่บ้านถวายกลายเป็นหมู่บ้านหัตถกรรมแกะสลักไม้ในครอบครัวนับตั้งแต่นั้นมา
นอกจากนั้นที่บ้านถวายยังมีการแกะสลักลงบนครกไม้เก่า แกะลายลงบนโต๊ะ เก้าอี้ ตู้เตียง กรอบรูป รวมไปถึงเฟอร์นิเจอร์ต่าง ๆ ด้วย เมื่อเวลาเราเดินทางเข้าไปที่บ้านถวายจะเห็นร้านค้าเครื่องประดับตกแต่งบ้านและเฟอร์นิเจอร์ไม้โบราณอยู่ตลอดสองข้างทาง ซึ่งเฟอร์นิเจอร์ไม้โบราณเหล่านี้เป็นที่นิยมของนักสะสมและผู้ที่รักของเก่า สำหรับเป็นเฟอร์นิเจอร์ใช้ในการตกแต่งบ้านปัจจุบันเฟอร์นิเจอร์ไม้โบราณแทบจะดูหาชมได้ยาก เพราะความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยีรวมถึงการรับเอาวัฒนธรรมของชาวตะวันตกเข้ามาจึงทำให้วัฒนธรรมอันดั่งเดิมอันเป็นเอกลักษณ์ของเราต้องลดน้อยลงไม่ได้รับความนิยมเหมือนแต่ก่อน เช่นเดียวกับเฟอร์นิเจอร์ไม้โบราณประเภท ตู้ เตียง ชุดรับแขกสมัยคุณพ่อยังหนุ่มที่ทำจากไม้ด้วยรูปแบบที่แสนจะคลาสสิคก็มีอันถูกบดบังด้วยเฟอร์นิเจอร์สมัยใหม่ในรูปแบบโมเดิร์นสไตล์
การเดินทางไปยังบ้านถวาย สามารถทำได้โดยมุ่งตรงสู่ถนนสายเชียงใหม่-หางดง จากสี่แยกสนามบินเพียง 11 ก.ม. เลี้ยวซ้ายก่อนถึงที่ว่าการอำเภอหางดงเข้าไปอีกเพียง 4 ก.ม. แล้วเลี้ยวขวาอีกประมาณ 500 เมตรจะมีป้ายบอกตลอดทาง ถ้าอยากจะมาชมการแกะสลักชัด ๆ ก็สามารถเดินชมตามบ้านเรือนในหมู่บ้านถวายได้ เพราะมีการแกะสลักกันเกือบทุกครัวเรือน แต่ถ้ามีเวลาน้อยก็อาจเดินเลือกซื้อสินค้าที่ชาวบ้านมาเปิดร้านค้าอยู่ริมสองข้างทางยาวเหยียดเกือบ 100 ร้าน มีสินค้าหลากหลายแบบตั้งแต่ของชิ้นเล็ก ๆ เช่น ไม้แกะสลักรูปนก แมว ตุ๊กตา ที่คั่นหนังสือทำจากไม้ ดินสอสีด้ามเปลือกไม้ ไปจนถึงพระพุทธรูปแบบพม่า พระอวโลกิเตศวร หัวอินเดียแดง หรือแกะบนแผ่นไม้เป็นรูปสัตว์ต่าง ๆ อาทิ ช้าง ม้า มังกร เสือ สนนราคามีตั้งแต่ชิ้นละ 5 บาทไปจนถึงราคาหลายหมื่นบาทบทความโดย
จักรพงษ์ คำบุญเรือง

ร่วมแสดงความคิดเห็น