โรงเรียนเจ้าหลวงลำพูน

โรงเรียนจักรคำคณาทร นับได้ว่าเป็นโรงเรียนประจำจังหวัดที่เก่าแก่และมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักของคนทั่วไป ประมาณกันว่านับตั้งแต่ที่โรงเรียนแห่งนี้ก่อตั้งขึ้นมีนักเรียนที่สำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนแห่งนี้จำนวนหลายหมื่นคน และกว่า 60% ของคนลำพูนก็ล้วนเคยผ่าน
โรงเรียนแห่งนี้มาแล้วทั้งสิ้น กล่าวได้ว่าโรงเรียนจักรคำคณาทร เป็นโรงเรียนที่เจ้าหลวงจักรคำขจรศักดิ์ เจ้าผู้ครองนครลำพูนองค์สุดท้ายมีส่วนสำคัญในการอุปถัมภ์ค้ำชู

หากจะถามถึงประวัติความเป็นมาของการตั้งโรงเรียนแห่งนี้ อาจต้องย้อนทวนกาลเวลากลับไปในอดีตนานสักหน่อย ประวัติกล่าวว่า โรงเรียนจักรคำคณาทร เริ่มตั้งมาตั้งแต่เมื่อใดไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด แต่พอประมาณได้ว่า ตั้งมาตั้งแต่ พ.ศ.2447 สมัยเริ่มแรกตั้งอยู่
บริเวณหลังวัดพระเจดีย์หลวง (วัดพระธาตุหริภุญชัย) ตรงวัดสะดือเมืองทางทิศตะวันตกใช้ชื่อว่า “โรงเรียนวิทยาคม” เปิดเรียนได้ประมาณ 15 ปี อาคารเรียนก็ชำรุดทรุดโทรม อีกทั้งจำนวนนักเรียนที่เพิ่มมากขึ้นทำให้สถานที่คับแคบ

ปี พ.ศ.2464 พลตรีมหาอำมาตย์โทเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เจ้าผู้ครองนครลำพูน ได้ประทานที่ดินติดถนนลำพูน – ป่าซาง บ้านสันดอนรอม อ.เมือง จ.ลำพูน (ซึ่งเป็นตั้งโรงเรียนส่วนบุญโญปถัมภ์ในปัจจุบัน) พร้อมกับประทานเงินส่วนตัวอีก 4,000 บาท ขณะเดียวทางราชการก็
ได้จัดสรรงบประมาณในการก่อสร้างอีก 3,500 บาท รวมค่าก่อสร้าง 7,500 บาท แล้วให้ย้ายโรงเรียนวิทยาคมไปอยู่ที่นั่น หลังจากที่สร้างโรงเรียนใหม่แล้วจึงได้เปิดทำการสอนเมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม 2466 ในปีถัดมา พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ได้พระ
ราชทานโรงเรียนแห่งใหม่นี้ว่า “โรงเรียนจักรคำคณาทร”

ต่อมาทางราชการเห็นว่าบริเวณโรงเรียนจักรคำคณาทรแห่งนี้ เริ่มคับแคบขยายไม่ได้ จึงตกลงย้ายมาสร้างใหม่บริเวณริมถนนเจริญราษฏร์ บ้านหนองเส้ง ในเขตเทศบาลเมืองลำพูน บริเวณที่ตั้งโรงเรียนแห่งใหม่มีเนื้อที่ 41 ไร่เศษ เป็นที่ดินที่เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ประทานให้
12 ไร่ นอกนั้นเป็นที่ดินที่ทางราชการจัดหามา โรงเรียนจักคำคณาทรแห่งใหม่เปิดการสอนเมื่อวันที่ 12 มิถุนายน 2484 ซึ่งบรรดาอาจารย์ นักเรียน และศิษย์เก่าเลือดน้ำเงินเหลือง ต่างถือเอาวันนี้เป็นวันสถาปนาโรงเรียน

ในการย้ายโรงเรียนมาตั้ง ณ บริเวณบ้านหนองเส้ง ได้รับเงินงบประมาณการก่อสร้างอาคารเรียน 1 หลัง เป็นอาคารไม้ 2 ชั้น 14 ห้องเรียน ใช้เงินในการก่อสร้าง 19,950 บาท (อาคารหลังแรกนี้ถูกรื้อไปเมื่อปี 2520 และได้สร้างอาคารตึก 3 ชั้น คืออาคารจักรคำขจรศักดิ์
แทนที่เดิม) ต่อมาได้ก่อสร้างอาคารจักรคำวิทยาคม โดยศิษย์เก่าร่วมกับพ่อค้าประชาชน จัดงานฤดูหนาวตั้งแต่ปี 2502 – 2504 เพื่อหารายได้มาสร้างอาคารได้เงิน 119,914 บาท สภาจังหวัดลำพูนอนุมัติส่วนแบ่งผลกำไรของบริษัทป่าไม้ลำพูนให้อีก 40,000 บาทและกรมสามัญ

ศึกษาจัดสรรงบประมาณสมบท 170,000 บาท รวมเป็นเงินในการก่อสร้างอาคารจักรคำวิทยาคมทั้งสิ้น 329,914 บาท สร้างเป็นอาคารตึก 2 ชั้น จำนวน 8 ห้องเรียน เมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2505 ปัจจุบันอาคารดังกล่าวถูกปรับปรุงตกแต่งจนไม่เห็นเค้าโครงเดิม
นอกจากนั้นยังได้สร้างอาคารอาทิตยราช เป็นอาคารตึก 3 ชั้น อาคารจักรคำขจรศักดิ์ อาคารเหมพินทุ์ไพจิตร อาคารพิศาลโสภาคุณและอาคารอินทยงยศโชติ เป็นอาคาร 3 ชั้นหลังคาทรงไทยการเปิดชั้นเรียนเมื่อเริ่มตั้งโรงเรียนจักรคำคณาทร จากสมุดหมายเหตุรายวันเล่มแรก ซึ่งเริ่มใช้เมื่อวันที่ 27 ธันวาคม 2456 พบว่าได้มีการเปิดสอนตั้งแต่ชั้นประถมปีที่ 1 ถึงชั้นประถมปีที่ 3 และชั้นมัธยมปีที่ 1 ถึงชั้นมัธยมปีที่ 3 และได้มีการเปลี่ยนแปลงหลักสูตรในการเปิดสอนนักเรียนมาตามลำดับ
โรงเรียนจักรคำคณาทร นับว่าเป็นสถาบันการศึกษาประจำจังหวัดลำพูนที่มีอายุเก่าแก่ที่สุด จัดการศึกษาอบรมเยาวชนออกมารับใช้ประเทศเป็นจำนวนมาก ทั้งนี้ก็เนื่องมาจากโรงเรียนแห่งนี้ได้รับความอุปการะจากพลตรีมหาอำมาตย์โทเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ อย่างแท้จริง
และหากจะกล่าวว่าโรงเรียนจักรคำคณาทรเป็นโรงเรียนของ “เจ้าหลวง” ก็คงไม่ผิดนัก

บทความโดย
จักรพงษ์ คำบุญเรือง