คติการสร้างวัดโบราณ ในทิศทั้งสี่ของเมืองเชียงใหม่
29 ต.ค. 62
เป็นมนตรีเมือง มีวัดนันตารามเป็นวัดสำคัญ ด้านทิศตะวันออกถือเป็นมูลเมือง มีวัดบุพพารามเป็นวัดสำคัญ ด้านทิศตะวันตก ถือเป็นบริวารเมือง มีวัดสวนดอกเป็นวัดสำคัญ ด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือถือเป็นอายุเมือง มีวัดเจ็ดยอดเป็นวัดสำคัญ ด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือถือ เป็นศรีเมือง มีวัดชัยศรีภูมิหรือวัดพันตาเกิ๋นเป็นวัดสำคัญ ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้เป็นอุตสาหเมือง มีวัดชัยมงคลเป็นวัดสำคัญและด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ถือเป็นกาลกิณีเมือง มีวัดตโปตารามเป็นวัดสำคัญความเชื่อเรื่องมหาทักษา เป็นศาสตร์ของโหราศาสตร์ที่เชื่อว่าดาวพระเคราะห์ที่มีอิทธิพลกำหนดชะตาชีวิตของคน ซึ่งนิยมมากในล้านนาและพม่า บางครั้งเรียกว่า ภูมิพยากรณ์ ในประเทศพม่าก็ยังคงเห็นระบบคิดเรื่องมหาทักษาได้ที่พระเจดีย์มุเตาและชเวดากอง ซึ่งถ้ามีความรู้เรื่องมหาทักษาหรือภูมิพยากรณ์ ผู้ประสงค์ไปนมัสการพระเจดีย์ประจำวันเกิดตามพระเคราะห์ที่รายรอบพระเจดีย์อันยิ่งใหญ่ก็จะไปในเวลาอันรวดเร็วยิ่งขึ้น ในระบบความเชื่อตามทักษาเมืองดังกล่าวนำมาอธิบายพื้นที่กำแพงชั้นในของเชียงใหม่ได้ดังนี้
หนองบัว หรือ หนองเขียว เป็นที่พักผ่อนพายเรือ ตกปลาและเก็บผักในหนองของคนเมืองเชียงใหม่ ที่ยังอยู่ในความทรงจำของคนร่วมสมัยที่มีอายุประมาณ 50 ปีขึ้นไป แต่ปัจจุบันพื้นที่ส่วนใหญ่กลายเป็นถนนอัษฏาธรและถนนรัตนโกสินทร์ พื้นที่ด้านนี้เป็นที่ตั้งวัดพันตาเกิ๋น หรือ วัดชัยศรีภูมิ บ้านช้างม่อย ถ.วิชยานนท์ เดิมชื่อว่าวัดพันตาเกิ๋น เพราะเชื่อว่าสร้างโดยขุนนางระดับพัน คือ พันตาเกิ๋น สร้างในสมัยของพระเมืองแก้ว (พ.ศ. 2038 – 2068) เคยเป็นที่ประดิษฐานพระไม้แก่นจันแดง ปี พ.ศ. 2380 มีการบูรณะอีกคั้งในสมัยพญาพุทธวงศ์ เจ้าหลวงเชียงใหม่คนที่ 4 (พ.ศ. 2368 – 2389) ได้มีการสร้างอุโบสถเมื่อ พ.ศ. 2384 และมีการฉลองอุโบสถเมื่อ พ.ศ. 2386 โดยที่ถือเป็นศรีของเมือง ต่อมาจึงเปลี่ยนชื่อวัดเป็นวัดชัยศรีภูมิ สิ่งที่น่าสนใจคือ ทำเลที่ตั้งก่อนสร้างวัดอาจเป็นที่ตั้งของหอคำสมัยพญาติโลกราช ในวัดมีหอไตรเป็นอาคารไม้สองชั้น ชั้นล่างเป็นห้องสมุด ชั้นเก็บพระไตรปิฏก ไม่มีบันไดขึ้นถาวรต้องใช้บันไดพาดปีนขึ้นทางด้านข้างเมื่อพญาติโลกราชสวรรคต พญายอดเชียงราย พระนัดดาเป็นผู้ครองราชย์ต่อ (พ.ศ. 2030 – 2033) โปรดให้ถวายพระเพลิงพระบรมศพพญาติโลกราชที่วัดนี้ แล้วสร้างพระมหาสถูปบรรจุพระอัฐิพระอังคาร ในทางศิลปะถือว่าลายปูนปั้นที่สถูปวัดเจ็ดยอดเป็นยุคทองของล้านนา กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณเมื่อ พ.ศ. 2478 ช่วง พ.ศ. 2508 – 2509 เตรียมตัดถนนจากช่วงสิงห์เข้าหาถนนห้วยแก้ว ผ่านที่นามีทางให้เลือกตัดตรงได้ แต่ต้องการให้ผ่านหน้าโรงแรมทันสมัยสุดในขณะนั้นจึงโค้งเข้าหาวัด 2 วัดคือ วัดข่วงสิงห์และวัดเจ็ดยอดและหมู่บ้านมะขามเปี้ย หนองผักจิก ที่อยู่ระหว่าง 2 วัด โดยผาติกรรมวัดข่วงสิงห์และเวนคืนที่ดินวัดเจ็ดยอด 12 ไร่เศษ ทำให้ 2 ใน 3 ของสระมุจลินท์อยู่นอกวัด พร้อมกู่แก้วหรือราชายตนะเจดีย์ช่วง พ.ศ. 2532 เตรียมขยายถนนจาก 2 ช่องทางเป็น 4 ช่องทาง คิดย้ายกู่แก้วเข้าวัด เมื่อมีเสียงค้านก็คิดเบียดเจดีย์ให้ห่างประมาณ 4 เมตร ลงนามในสัญญาให้ดำเนินการเมื่อ 5 พ.ย. 2535 กลุ่มราษฏรผู้รักเชียงใหม่ขอให้ทบทวนแนวทางการขยายถนน ให้ขยับแนวขยาย ไปอีกด้านซึ่งเวนคืนแล้วเช่นกัน ทำให้ห่างจากเจดีย์อีกเป็น 17 เมตร พื้นที่ว่างหน้าวัดที่ได้คืนมา จึงมีโครงการสร้างข่วงเรียกว่า ข่วงติโลกราช และเสนอเปลี่ยนชื่อถนนเป็นถนนติโลกราชเพื่อเป็นอนุสรณ์แด่พญาติโลกราช ในวาระสมโภชเมืองเชียงใหม่ 700 ปี แต่จนบัดนี้ยังไม่มีผลคืบหน้าพะยอมอยู่ด้านตะวันตกของเมืองเชียงใหม่ ห่างจากตัวเมืองตามกำหนดของสงฆ์ฝ่ายอรัญวาสีจึงโปรดให้สร้างวัดเรียกว่า อารามสวนดอกไม้ ณ ป่าไม้พะยอมด้านตะวันตกของเมือง ใน พ.ศ. 1914 จึงได้อาราธนาพระพระมหาสุมนเถระมายังเชียงใหม่ พระราชทานสมณศักดิ์เป็น พระมหาสุมนสุวัณณรัตนสวามี เป็นสังฆนายกประจำที่วัดสวนดอกนานถึง 18 ปี มรณภาพเมื่อ พ.ศ. 1939สมัยพญาสามฝั่งแกน (พ.ศ. 1945 – 1984) ได้ทรงสนับสนุนให้พระสงฆ์ 25 รูป โดยการนำของพระมหาญาณคัมภีร์หรือพระมหาธรรมคัมภีร์ไปศึกษาพุทธสถานที่สัดถูปาราม นครอนุราธปุระในลังกา เมื่อ พ.ศ. 1967 คณะสงฆ์ชุดดังกล่าวได้บวชแปลงใหม่ตามคติของลังหาพักอยู่ในลังกาเป็นเวลา 4 เดือน กลับมาถึงเชียงใหม่ พ.ศ. 1973 ได้สถาปนาสงฆ์นิกายลังกาวงศ์ใหม่ขึ้นที่วัดแพะป่าทึง (วัดป่าแดง) ในเขตไม้พะยอมเชิงดอยสุเทพ เรียกว่าสงฆ์ฝ่ายป่าแดง ฝ่ายป่าแดงตั้งข้อกล่าวหาสงฆ์ฝ่ายสวนดอกว่าไม่เป็นพระภิกษุ สงฆ์ฝ่ายสวนดอกตอบโต้ด้วยการมีวัดฝ่ายป่าแดงถึง 500 อารามศึกของสงฆ์ ในพื้นที่เชิงดอยสุเทพครั้งนั้น แม้จะนำสู่ความแตกแยกของสงฆ์เป็น 2 ฝ่าย คือฝ่ายสวนดอกและฝ่ายป่าแดง แต่ก็ส่งผลดีต่อพระธรรม ทำให้สงฆ์ทั้งสองฝ่ายตั้งใจศึกษาพระธรรมให้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น จนมีการสังคยนาพระพุทธศาสนาครั้งแรกในสยามและครั้งที่ 8 ของโลกขึ้นที่วัดเจ็ดยอด เมื่อ พ.ศ. 2020 ขณะเดียวกันภิกษุล้านนาศึกษาภาษาบาลีแตกฉานได้แต่งพระคัมภีร์เป็นภาษาบาลีไว้จำนวนมาก เป็นยุคทองของวรรณคดีล้านนา กลายเป็นตำราที่สอนขั้นเปรียญธรรมสืบมาถึงปัจจุบันพ.ศ. 2452 พระราชชายาเจ้าดารารัศมี ในรัชกาลที่ 5 ได้รวบรวมพระอัฐิพระญาติมาสร้างกู่ไว้ในบริเวณวัดสวนดอก ฉลองใหญ่ในวันที่ 15 – 30 ต.ค. 2452 – พ.ศ. 2474 ครูบาเจ้าศรีวิชัย เป็นประธานในการบูรณะปฏิสังขรณ์สร้างวิหารโถง ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย วิทยาเขตเชียงใหม่ ทั้งเป็นสถานที่สอนอักษรธรรมแก่บุคคลผู้สนใจจนเกิดกระแสการอนุรักษ์อักษรเมืองเรียกตัวเองว่า “กลุ่มใบลาน”
ร่วมแสดงความคิดเห็น