เปิดตำนาน “สาวเครือฟ้า” เรื่องจริงที่เมืองพะเยา

“สาวเครือฟ้า” เป็นภาพยนตร์ไทยที่ได้รับความนิยมมาก ออกฉายเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๖ เป็นพระนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ เนื้อเรื่องดัดแปลงมาจากเรื่องมาดามบัตเตอร์ฟลายของจาโกโม ปุชชีนี ภาพยนตร์เรื่องสาวเครือฟ้าสร้างใหม่หลายครั้ง ครั้งหลังสุดสร้างเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๓ นำแสดงโดยสุพรรษา เนื่องภิรมย์, นิรุตต์ ศิริจรรยาและวิยะดา อุมารินทร์

เนื้อเรื่องโดยย่อ คือ ร้อยตรีพร้อม เป็นนายทหารหนุ่มชาวใต้ย้ายมารับราชการที่เชียงใหม่เกิดรักกับเครือฟ้า หญิงช่างฟ้อนชาวเชียงใหม่ซึ่งเป็นลูกของคนเลี้ยงช้าง ทั้งสองอยู่กินเป็นสามีภรรยากันจนกำเนิดบุตรชื่อ เครือณรงค์ ต่อมาเกิดสงครามโลกครั้งที่ ๑ ร้อยตรีพร้อมต้องย้ายกลับกรุงเทพฯ และต้องไปรบที่ยุโรปทำหน้าที่ขับเครื่องบินรบ การรบทำให้ได้รับบาดเจ็บจำเหตุการณ์ในอดีตไม่ได้ เมื่อกลับมากรุงเทพฯได้รับยศและบรรดาศักดิ์เป็นพันตรีหลวงณรงค์รักษ์ศักดิ์ และถูกญาติบังคับให้แต่งงานกับจำปา มาวันหนึ่งคุณหลวงพร้อมได้นำเครื่องบินมาแสดงการบินที่เชียงใหม่พร้อมกับภรรยา คือ จำปา ฝ่ายเครือฟ้าทราบข่าวจึงมารอรับแต่คุณหลวงพร้อมจำไม่ได้ และเครือฟ้าถูกจำปาไล่และกล่าวคำดูหมิ่น เครือฟ้าเสียใจมากจึงใช้มีดแทบตัวเองตาย แม้ภายหลังคุณหลวงพร้อมจำความได้ก็สายไปเสียแล้ว(จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี)“สาวเครือฟ้า” ที่เมืองพะเยา เป็นเหตุการณ์จริงที่ไม่ได้จบลงด้วยการเสียชีวิตของผู้หนึ่งผู้ใด
คราวเหตุการณ์กบฏเงี้ยวที่บุกยึดเมืองพะเยาในปี พ.ศ.๒๔๔๕ สมัยรัชกาลที่ ๕ ทางรัฐบาลส่งทหารจากภาคกลางมาทำการกวาดล้าง ในครั้งนั้นมีทหารภาคกลางรวม ๓ คนที่หลงรักสาวพะเยาและแต่งงานสร้างครอบครัวร่วมกัน คือ นายเต็ม, นายแป้น และนายดัด นายเต็ม ได้ภรรยาอยู่ริมแม่น้ำอิงสมัยก่อนสร้างกว๊านพะเยา ปัจจุบันลูกหลานอยู่ตรงข้ามโรงแรมชายกว๊าน นายแป้น ได้ภรรยาอยู่ละแวกประตูท่อในตัวเมืองพะเยาใกล้วัดหลวงราชสัณฐาน ส่วนนายดัด ได้ภรรยาคนละแวกประตูท่อเช่นกัน ชื่อว่า นางสาวหน ฉันทะ ทั้งสองมีบุตรร่วมกัน ๑ คน คือ นายหลาน ฉันทะ

นายเต็มและนายแป้น หลังจากมีครอบครัวที่เมืองพะเยาแล้วก็อยู่ที่เมืองพะเยาคนเสียชีวิต ส่วนนายดัด มีความจำเป็นต้องกลับบ้านที่ภาคกลาง ได้ให้คำมั่นสัญญากับนางสาวหนว่าเสร็จธุระที่บ้านเกิดแล้วจะรีบกลับมาเมืองพะเยาโดยเร็ว หลังจากนายดัดจากเมืองพะเยาไปแล้ว นางสาวหนเฝ้ารอคอยด้วยความหวัง ท่ามกลางสังคมญาติพี่น้องที่เฝ้าจับตามองว่าอาจถูกหลอกลวงและทิ้งขว้าง และในที่สุดนายดัดก็จากไปไม่กลับมาตามที่ให้สัญญาไว้รุ่นหลาน คือ อาจารย์สมพร ฉันทะ อดีตอาจารย์โรงเรียนพะเยาพิทยาคม เล่าว่าคุณย่า คือ ย่าหน ฉันทะ ไม่เคยกล่าวถึงชื่อนามสกุลของปู่ให้ใครฟังเนื่องจากยังคงเจ็บช้ำใจจากเหตุการณ์ครั้งนั้น และตลอดชีวิตของย่าไม่แต่งงานอีกเลย ส่วนข้อมูลที่ทราบว่าปู่ชื่อนายดัดนั้น รับฟังมาจากลูกหลานของนายเต็มและนายแป้น

ซึ่งเป็นเพื่อนของนายดัดที่มาปราบกบฏเงี้ยวร่วมกัน เป็นความรักของสาวเมืองพะเยาที่มีให้กับทหารภาคกลางคนหนึ่งโดยมีพยานแห่งความรักคือบุตรชาย ๑ คน ชื่อว่านายหลาน ฉันทะ ตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ปลายถนนราชวงศ์ที่บ้านท่า นายหลาน ฉันทะ เกิดและเติบโตที่ย่านประตูท่อในเมืองพะเยา ทหารจากภาคกลางมาราชการและหลงรักสาวเมืองพะเยานามว่า “นางสาวหน ฉันทะ” ก่อนจากได้ทิ้งคำมั่นสัญญาไว้ว่าจะรีบกลับมา แต่ด้วยอาจมีเหตุผลต่าง ๆ นานาทำให้ไม่อาจกลับมาได้ ทิ้งทายาทรุ่นลูกหลานไว้ที่เมืองพะเยา เป็นที่มาของบ้านของตระกูล “ฉันทะ” แห่งนี้

ภาพ ย่าหน ฉันทะ บุคคลในตำนานสาวเครือฟ้าของเมืองพะเยา