“ซิ่นตีนจก” สุดยอดผ้าทอแม่แจ่ม

ในชุมชนทางภาคเหนือ ผ้าทอยังคงมีบทบาททางสังคมและวัฒนธรรม นอกเหนือจากบทบาททางการค้าแล้ว ไม่ว่าจะเป็นการใช้ในประเพณี พิธีกรรมต่าง ๆ การใช้เป็นเสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่มในหลายชุมชน
การสืบทอดการทอผ้าของคนในอดีต มักจะเกิดจากแรงบันดาลใจในการทอผ้า เพื่อไว้ใช้ในครัวเรือน การแสดงออกซึ่งวุฒิภาวะที่เหมาะสมกับการดูแลตนเองและครอบครัว รวมถึงการแสดงออกซึ่งความกตัญญูต่อบุพการีผู้มีพระคุณ แม้ว่าปัจจุบันคนรุ่นใหม่จะหันไปหาวัตถุนิยมจากสังคมภายนอก ที่หลั่งไหลเข้ามากลืนกินวิถีชีวิตของคนในชนบท แทบจะเรียกได้ว่า วัฒนธรรมประเพณีเก่าแก่เช่นนี้กำลังจะหายไปจากวิถีชีวิตของพวกเขา

อำเภอแม่แจ่มถือได้ว่าเป็นชุมชนหนึ่งที่มีการทอผ้าซิ่นตีนจกกันมากที่สุด ผ้าทอของแม่แจ่มมีเอกลักษณ์ในการท่อหรือจกในลักษณะการคว่ำลาย ทำให้ลวดลายที่ได้สวยงาม ปราณีตเฉพาะแบบไม่เหมือนใคร ผ้าซิ่นตีนจกแม่แจ่มยังถือเป็นศิลปหัตถกรรมท้องถิ่นล้านนาที่สืบทอดเป็นมรดกทางวิถีชีวิตและวัฒนธรรม การทอผ้าตีนจกถือได้ว่าเป็นวิถีชีวิตของผู้คนที่นั่นอย่างชัดเจนที่สุด นับตั้งแต่ที่ผู้หญิงแม่แจ่มเริ่มเรียนรู้วิธีการทอผ้าในวัยสาว จนกระทั่งถึง
วัยแก่ชีวิตของพวกเขา ก็ยังมีการทอผ้าอยู่เสมอ ที่เห็นได้ชัดเมื่อเวลามีงานบุญสำคัญต่าง ๆ ชาวแม่แจ่มก็จะนำผ้าตีนจกที่ทอเก็บไว้ออกมานุ่งกัน

ผ้าตีนจก ถือได้ว่าเป็นของสำคัญที่ลูกสะใภ้นำไปไหว้แม่สามีตอนแต่งงาน นอกจากนั้นผ้าตีนจกยังเกี่ยวข้องกับการดำเนินชีวิตของผู้หญิงชาวแม่แจ่มตั้งแต่เกิดจนตาย
ปัจจุบันเรายังสามารถพบเห็นสตรีชาวแม่แจ่มนิยมนุ่งซิ่นตีนจกในงานบุญประเพณีต่าง ๆ อยู่เสมอ กล่าวกันว่าสตรีชาวแม่แจ่ม จะต้องทอผ้าตีนจกอย่างน้อยคนละ 1 ผืน เป็นการคงเอกลักษณ์บ่งบอกถึงวิถีชีวิตและเป็นการการสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นให้คงอยู่ต่อไป

การทอผ้าซิ่นตกจกของชาวแม่แจ่ม ยังคงมีการสืบทอดกันมาจนถึงสมัยปัจจุบัน เราจะพบเห็นการทอผ้าตีนจกมากมายในหลายหมู่บ้าน ผ้าตีนจกโบราณที่ในอำเภอแม่แจ่ม บางผืนมีอายุมากกว่า 100 ปี ซึ่งส่วนใหญ่จะนิยมทอด้วยไหม ปัจจุบันยังมีเหลือให้ชมและศึกษาอยู่ในเขตตำบลท่าผาและตำบลช่างเคิ่ง ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่มีการทอผ้าตีนจก

การทอผ้าพื้นเมืองของแต่ละชุมชน แต่ละเผ่าพันธุ์ยังคงดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง แม้ว่าผลพวงของการทอผ้าจะขึ้นอยู่กับเงื่อนไขทางการตลาด การตอบสนองทางเศรษฐกิจ รายได้และค่าตอบแทน แต่เหนือสิ่งอื่นใดที่พวกเขาได้รับคือการร่วมสืบสานงานฝีมือทอผ้าพื้นบ้านของแม่แจ่มให้ดำรงคงอยู่ไม่สูญสลายไปตามกาลเวลานั่นเอง
บทความโดย
จักรพงษ์  คำบุญเรือง

ร่วมแสดงความคิดเห็น