(มีคลิป) “ครูตี๋” ชวนทุกฝ่ายร่วมฟื้นฟูสายน้ำฯ

“ครูตี๋” รับรางวัลสิ่งแวดล้อมโลก “Goldman Environmental Prize” หลังร่วมกับภาคประชาชนต้านระเบิดแก่งแม่น้ำโขงสำเร็จทำให้ระบบนิเวศรอดพ้นถูกทำลาย เจ้าตัวเผยไม่เป็นศัตรูใครชวนทุกฝ่ายร่วมฟื้นฟูสายน้ำ นักวิชาการชี้นำไปสู่การจัดการทรัพยากรด้วยธรรมาภิบาล

เวลา 07.00 น. วันที่ 26 พฤษภาคม 2565 ตามเวลาในประเทศไทย หรือเวลา 17.00 น. ของวันที่ 25 พฤษภาคม ตามเวลาของสหรัฐอเมริกา ได้มีการถ่ายทอดสดพิธีมอบรางวัลสิ่งแวดล้อมโกลด์แมน (Goldman Environmental Prize) ประจำปี 2565 ซึ่ง นายนิวัฒน์ ร้อยแก้ว หรือ “ครูตี๋” ประธานกลุ่มรักษ์เชียงของ อ.เชียงของ จ.เชียงราย ซึ่งเป็น 1 ใน 6 ของผู้ที่ได้รับรางวัลระดับโลกครั้งนี้คือเนื่องจากมีบทบาทสำคัญในการต่อต้านการระเบิดแก่งในแม่น้ำโขงจนรัฐบาลไทยมีมติยกเลิกโครงการ

โครงการระเบิดแก่งแม่น้ำโขงหรือชื่ออย่างเป็นทางการว่าโครงการปรับปรุงร่องน้ำเพื่อการเดินเรือพาณิชย์ เริ่มต้นเมื่อปี 2543 โดยทางการจีนประกาศแผนการร่วมกับประเทศไทยและประเทศลุ่มน้ำโขงที่จะระเบิดแก่งแม่น้ำโขงระยะทาง 886 กิโลเมตรจากตอนใต้ของประเทศจีนไปถึงหลวงพระบางโดยลัดเลาะชายแดนไทยที่จังหวัดเชียงราย 97 กิโลเมตร เพื่อให้เรือสินค้าขนาด 500 ตันผ่านได้สะดวกทั้งปี เมื่อได้รับรู้ข้อมูลของโครงการระเบิดแก่งแม่น้ำโขง ครูตี๋และประชาชนที่อาศัยริมแม่น้ำโขง รวมถึงพันธมิตรด้านต่างๆได้ร่วมกันคัดค้านโดยพยายามชี้ให้เห็นถึงการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศ รวมถึงความมั่นคงด้านเขตแดนที่อาจเกิดความเปลี่ยนแปลงในเส้นเขตแดน ในที่สุดบริษัทผู้พัฒนาโครงการจากจีนได้เดินทางมาพบครูตี๋และชาวบ้านเพื่อหารือถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้น ขณะที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศไทยได้หารือกับผู้บริหารจีนภายหลังจากที่มีข่าวการคัดค้านของประชาชนอย่างต่อเนื่อง ในที่สุดเมื่อวันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2563 คณะรัฐมนตรีไทยจึงมีมติยกเลิกโครงการดังกล่าว

รางวัลด้านสิ่งแวดล้อมระดับโลกของ Goldman ได้พิจารณาจากตัวแทนของทวีปต่างๆ 6 ภูมิภาค โดยครูตี๋ได้รับการคัดเลือกในฐานะตัวแทนของทวีปเอเชีย ส่วนที่เหลือประกอบด้วย 1.Chima Williams นักกฏมายสิ่งแวดล้อมจากประเทศไนจีเรียซึ่งมีบทบาทสำคัญกรณีน้ำมันรั่วและมีการเรียกร้องให้บริษัทรับผิดชอบต่อชุมชน 2.Marjan Minnesma จากประเทศเนเธอร์แลนด์ ซึ่งมีบทบาทสำคัญที่ทำให้รัฐบาลต้องออกกฎหมายด้านมาตรการป้องกันการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ3.Julien Vincent จากประเทศออสเตรเลีย ที่รณรงค์ระดับรากหญ้าให้มีการตัดงบที่ให้กับอุตสาหกรรมถ่านหิน 4. Nalleli Cobo จากประเทศสหรัฐอเมริกาซึ่งนำพันธมิตรในชุมชนให้เคลื่อนไหวเพื่อปิดสถานที่ขุดเจาะน้ำมันที่เป็นพิษในชุมชน 5.Alex Lucitante และ Alexandra Narvaez จากประเทศเอกวาดอร์เป็นผู้นำการเคลื่อนไหวของชนพื้นเมืองเพื่อปกป้องดินแดนจากบรรพบุรุษของผู้คนจากการทำเหมืองทอง

นายนิวัฒน์ ร้อยแก้ว กล่าวว่า รางวัลเป็นสิ่งหนึ่งที่พาให้คนได้เห็นเรื่องราวแม่น้ำโขงผ่านผู้คนที่ทำเรื่องราวนี้ คิดว่าเป็นสิ่งสำคัญที่คนท้องถิ่นที่ต่อสู้ได้มีพลังมากขึ้นผ่านการรับรู้ เพราะโลกถูกทำลายมากขึ้น ทั้งจีนและอเมริการู้จักเรา สุดท้ายเราต้องทำให้เขาเห็นว่ามนุษยอยู่ร่วมกันต้องช่วยอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ไม่ใช่ช่วงชิงกัน แต่ต้องลดทอนความเห็นแก่ตัวและความอยากได้ แม้สามารถระงับโครงการระเบิดแก่งแม่น้ำโขงได้ แต่ปัญหาใหญ่คือเรื่องเขื่อนกั้นแม่น้ำโขงที่เป็นปัญหาใหญ่ไม่สามารถยับยั้งได้ นายนิวัฒน์ กล่าวว่า ว่า ถ้าเราไม่ลุกขึ้นมาพูด แม่น้ำโขงจะถูกทำลายทั้งหมดร้อยเปอร์เซ็น และแม่น้ำโขงเป็นแม่น้ำใหญ่มีผู้ที่เกี่ยวข้องมาก สิ่งที่เราขับเคลื่อนไปฝืนกระแสพัฒนาเศรษฐกิจของหลายประเทศ เราทำในสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อเพื่อนมนุษย์ ได้ปลุกชีวิตของผู้คนที่ลุกขึ้นมาปกป้องร่วมกัน หากพูดถึงการเยียวยา ต้องเริ่มต้นต้องเยียวยาแม่น้ำก่อน ไม่ใช่เริ่มต้นจากเยียวยาคน หากเยียวยาแม่น้ำก็เป็นการเยียวยาคน เราต้องทำให้แม่น้ำไหลตามฤดูกาล หน้าแล้งเกิดเกาะดอน หน้าฝนน้ำท่วม ไม่ใช่คิดแต่เรื่องทำอย่างไรให้ปลากลับมา เราต้องฟื้นฟูให้ระบบนิเวศกลับมาทำหน้าที่ จึงต้องแก้ไขและเยียวยาแม่น้ำ

การเมืองบนแม่น้ำโขงไม่ได้เพิ่งเกิด แต่เกิดมานับร้อยปีแล้ว ในสมัยรัชกาลที่ 4 ฝรั่งเศสเข้ามาสำรวจแม่น้ำโขงแต่การเมืองเปลี่ยนผ่านกันไปขึ้นอยู่กับใครมีอำนาจ อังกฤษ ฝรั่งเศส อเมริกา เป็นการเมืองหาผลประโยชน็ ซึ่งปัจจุบันก็เป็นเช่นนั้น คือการแสวงหาผลประโยชน์ของรัฐและทุน ปัจจุบันหลายประเทศเข้ามาก็ไม่แปลก แต่สิ่งหนึ่งที่เรายืนหยัดได้ในการต่อสู้มากว่า 20 ปีคือสิ่งที่เราพูดหรือดำเนินการร่วมกันเป็นเรื่องราวผลประโยชน์ของประชาชนริมแม่น้ำโขง

“คุณจะมี สหรัฐฯ จีน ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น หรือประเทศไหนก็ตาม ถ้าเห็นว่าแม่น้ำโขงจำเป็นต้องอนุรักษ์หรือรักษาและฟื้นฟู คุณคือพันธมิตรของเรา ตรงนี้คือสิ่งสำคัญที่เราหยืดหยัดตลอด เราไม่ใด้ตั้งตัวเป็นศัตรูของใคร พวกเราคือผู้ปกป้องแม่น้ำโขง ดังนั้นใครที่ร่วมกับเราปกป้องแม่น้ำโขงเรารู้สึกยินดี”นายนิวัฒน์ กล่าว

นางเตือนใจ ดีเทศน์ อดีตสมาชิกวุฒิสภา จ.เชียงราย และเคยได้รับรางวัล Goldman Environmental Prize ปี 1994 กล่าวว่า ครูตี๋ได้พิสูจน์ว่าช่วงเวลามากกว่า 20 ปี ที่ได้ทำงานปกป้องแม่น้ำโขงและลำน้ำสาขาร่วมกับชุมชนตลอดลุ่มน้ำและภาคส่วนต่างๆ ได้ทุ่มเทอุทิศพลังใจพลังกายพลังปัญญา เพื่อศึกษาค้นคว้าข้อมูลเรื่องความสำคัญของแม่น้ำโขง สื่อสารให้สังคมตระหนักรู้ว่าการมีส่วนร่วมของชุมชนและภาคประชาสังคมในการบริหารจัดการทรัพยากรแม่น้ำโขงอย่างยั่งยืน เป็นหลักการที่สำคัญที่ต้องผลักดันในระดับชาติและภูมิภาค

“หลายปีที่ผ่านมา ครูตี๋ได้ประสานให้คณะกรรมมาธิการต่างๆ ของวุฒิสภา และคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ลงมาตรวจสอบการร้องเรียนของกลุ่มรักษ์เชียงของและชุมชนลุ่มน้ำโขง ผลกระทบต่อสิทธิชุมชน สิ่งแวดล้อม ความมั่นคงชายแดน และความสัมพันธ์กับประเทศเพื่อนบ้าน นับตั้งแต่มีการผลักดันโครงการระเบิดแก่งแม่น้ำโขงเพื่อการเดินเรือพานิชย์ขนาดใหญ่ ทั้งสองครั้ง คือ พ.ศ.2545 และอีกครั้งช่วง พศ.2559-2563”นางเตือนใจ กล่าว

รางวัล Goldman Environmental Prize มอบรางวัลให้กับวีรบุรุษและวีรสตรีด้านสิ่งแวดล้อมจากแต่ละทวีปใน 6 ทวีปทุกปี เพื่อเชิดชูเกียรติแด่ความสำเร็จและความเป็นผู้นำของนักกิจกรรมด้านสิ่งแวดล้อมระดับรากหญ้าจากทั่วโลกที่เป็นแรงบันดาลใจให้เราทุกคนลงมือทำเพื่อปกป้องโลก ซึ่งรางวัลนี้ได้รับการก่อตั้งขึ้นในปี 1989 ในซานฟรานซิสโกโดยนักการกุศลและผู้นำพลเมือง Rhoda และ Richard Goldman ตลอดช่วงเวลา 33 ปี รางวัล Goldman Environmental Prize ได้มอบรางวัลไปแล้วทั้งสิ้น 213 รายจาก 93 ประเทศ โดยประเทศไทยมีผู้ที่เคยได้รับรางวัล 2 คนคือ นางเตือนใจ ดีเทศน์ (1994) และนายพิสิทธิ์ ชาญเสนาะ (2002)