ตามหาของเก่าในล้านนาที่ “พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติหริภุญไชย”

           เมืองหริภุญไชย หรือ นครลำพูน ถือเป็นเมืองโบราณเก่าแก่ที่สุดในแผ่นดินล้านนา มีประวัติศาสตร์ความเป็นมายาวนานนับย้อนหลังได้ถึง 1,300 ปีเศษ โดยมีตำนานพงศาวดารบันทึกเรื่องราวของกลุ่มชนที่เคยอาศัยอยู่ในเมืองแห่งนี้ให้ศึกษาค้นคว้าอยู่หลายฉบับ หลักฐานต่าง ๆ ทั้งทางด้านโบราณสถาน โบราณคดี โบราณวัตถุและจารึกจำนวนมากจำนวนมากที่ปรากฏอยู่ในปัจจุบัน แสดงให้เห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองของเมืองหริภุญไชยเป็นอย่างดี จนนำมาซึ่งการจัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์แห่งแรกของภาคเหนือ

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย จังหวัดลำพูนตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2470 โดยมหาอำมาตย์โท พระยาราชนุกุลวิบูลย์ภักดี (อวบ เปาโรหิต) สมุหเทศาภิบาลมณฑลพายัพ ผู้ซึ่งมองเห็นความสำคัญของศิลปโบราณวัตถุอันเป็นมรดกทางวัฒนธรรมสำคัญของชาติ พระยาราชนุกุลวิบูลย์ภักดีพร้อมด้วยเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เจ้าผู้ครองนครลำพูนองค์สุดท้ายและคณะข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ในจังหวัดลำพูนได้เห็นพ้องให้ใช้อาคารศาลาบาตรด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ขององค์พระธาตุหริภุญไชยเป็นอาคารพิพิธภัณฑ์ โดยครั้งแรกที่จัดตั้งทำหน้าที่เก็บรวบรวมศิลปโบราณวัตถุ จัดแสดงให้ประชาชนได้เข้าชมตามอัศยาศัย

หลักฐานการเริ่มจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย มีปรากฏในใบแจ้งความของมณฑลพายัพ เมื่อวันที่ 1 กรกฏาคม 2470 ตอนหนึ่งว่า “ด้วยมณฑลพายัพเป็นเมืองที่ตั้งมาโบราณกาล บางสมัยถึงได้ใช้เป็นราชธานีในสยาม เป็นเมืองที่ประกอบด้วย นักปราชญ์ ชั้นเอกเลื่องลือนาม เพราะเหตุนี้ย่อมมีโบราณวัตถุที่ปรากฏและค้นพบใหม่เนื่อง ๆที่มีมากกว่าแหล่งอื่น ๆ ก็คือนครลำพูน ข้าพเจ้าเห็นว่าสมควรจะรวบรวมโบราณวัตถุที่พบแล้ว หรือที่จะได้พบในภายหน้า จัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์สำหรับมณฑลพายัพขึ้นให้เป็นกิจจะลักษณะ เพื่อความมั่นคงที่จะมิให้สิ่งของเหล่านั้นอันตรายสูญหาย สถานที่จะจัดตั้งพิพิธภัณฑ์นั้น เหมาะแก่บริเวณวัดมหาธาตุหริภุญไชย นครลำพูน…”

ต่อมาได้มีคำสั่งศาลารัฐบาลมณฑลพายัพที่ 12 ลงวันที่ 15 กรกฏาคม 2470 แต่งตั้งเจ้าหน้าที่ดำเนินการจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานนครลำพูน โดยเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ พร้อมด้วยพระยาราชนกุลวิบูลย์ภักดี เป็นผู้อำนวยการ คณะเจ้าหน้าที่ดำเนินการได้ใช้สถานที่ภายในบริเวณวัดพระธาตุหริภุญไชยวรมหาวิหาร เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์ เรียกชื่อว่า พิพิธภัณฑสถาน ลำพูน เก็บรวบรวมศิลปวัตถุ พระพุทธรูป พระพิมพ์ ชิ้นส่วนของโบราณสถาน ภาชนะใช้สอย เครื่องประดับโบราณ

ปี พ.ศ.2515 กรมศิลปากรได้ก่อสร้างอาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชยขึ้นในที่ดินราชพัสดุจำนวน 2 ไร่เศษที่ถนนอินทยงยศด้านหลังวัดพระธาตุหริภุญไชย ในปี พ.ศ.2517 ได้ย้ายศิลปวัตถุจากอคารหลังเดิมในวัดพระธาตุฯมาจัดแสดงที่อาคารหลังใหม่รวม 2,031 ชิ้น

ต่อมาวันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2522 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย

ในอดีตที่ดินบริเวณพิพิธภัณฑ์เคยเป็นเรือนจำมาก่อนในสมัยเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ปกครองนครลำพูน หากย้อนขึ้นไปกว่านั้นบริเวณนี้เคยเป็นพื้นที่ของวัดแสนข้าวห่อ ซึ่งพบหลักฐานศิลาจารึก ก่อนที่เจ้าคุณโมลี เจ้าคณะจังหวัดลำพูนสมัยนั้นได้ให้ย้ายเรือนจำออกไป แล้วสร้างเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย ซึ่งถือเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งแรกของภาคเหนือ หลังจากนั้นจึงเกิดพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงใหม่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ น่าน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงแสน ดังนั้นโบราณวัตถุต่าง ๆ ที่เคยรวบรวมไว้ในภาคเหนือ เช่น ลายปูนปั้นของวัดป่าสัก จึงถูกส่งกลับคืนที่เดิม คงเหลือไว้แต่เพียงโบราณวัตถุที่พบในจังหวัดลำพูน

ปัจจุบันพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชยแบ่งห้องจัดแสดงออกเป็น 3 ห้อง คือ ห้องศิลาจารึก เป็นห้องโถงชั้นล่างของอาคารจัดแสดงตัวอักษรสลักบนแท่งหินจำนวน 23 หลัก แบ่งเป็นสมัยหริภุญไชยจำนวน 7 หลัก อายุตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 17 ส่วนอีก 16 หลักที่เหลือเป็นสมัยล้านนา อายุตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา

ห้องจัดแสดงใหญ่ เป็นห้องโถงยาวอยู่ชั้นบนของอาคาร จัดแสดงศิลปโบราณวัตถุตั้งแต่สมัยก่อนหริภุญไชย เช่น เครื่องมือเครื่องใช้จากแหล่งโบราณคดีบ้านวังไฮและแหล่งอื่น ๆ ใกล้เคียงไปจนถึงพุทธศิลปโบราณวัตถุชิ้นเยี่ยมของสมัยหริภุญไชยและสมัยล้านนา

ห้องศิลปพื้นบ้านและเครื่องไม้จำหลัก  เป็นห้องจัดแสดงศิลปโบราณวัตถุมรดกของภูมิปัญญาท้องถิ่นซึ่งหลายชิ้นมีความวิจิตรงดงามยิ่ง เช่น เครื่องเขิน เชี่ยนหมาก พานดอกไม้ เครื่องไม้จำหลัก เป็นต้น

อย่างไรก็ตามพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติในยุคใหม่ ไม่ได้เป็นปู่โสมเฝ้าทรัพย์ และแหล่งรวบรวมโบราณวัตถุเช่นในอดีตอีกต่อไป เพราะวันนี้พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย จะได้ทำหน้าที่เป็นตัวแทนของท้องถิ่นในการนำเสนอบอกเล่าเรื่องราวของจังหวัดลำพูน ด้วยการจัดนิทรรศการร่วมสมัย เป็นเวทีให้กับศิลปินทั้งระดับชาติและพื้นบ้านได้แสดงออกถึงผลงานของศิลปิน

สำหรับนักท่องเที่ยวที่สนใจ สามารถเข้าไปชมโบราณวัตถุลำค่าของเมืองหริภุญไชยได้ โดยพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย เปิดทำการเวลา 9.00 – 16.00 น.ทุกวันอังคาร-อาทิตย์ ค่าธรรมเนียมเข้าชมชาวต่างชาติคนละ 30 บาท คนไทย 10 บาท สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม 0 – 5351 – 1186.
จักรพงษ์  คำบุญเรือง [email protected]. 17/9/60

ร่วมแสดงความคิดเห็น