“ทองกวาว”ดอกไม้สีส้มบานสะพรั่ง รับฤดูร้อน ต้นไม้ประจำจังหวัดเชียงใหม่

ใครผ่านไปผ่านมาสัญจรถนน ช่วงนี้ถ้าสังเกตดีๆ จะเห็นดอกไม้สีส้มเริ่มออกดอกบานริมทางสองข้างถนน ซึ่งดอกที่เห็นนั้นคือดอก “ทองกวาว” ซึ่งเป็นดอกไม้ประจำจังหวัดเชียงใหม่ และยังเป็นดอกไม้ประจำมหาวิทยาลัยเชียงใหม่อีกด้วย

วันนี้ #เชียงใหม่นิวส์ จะพามาทำความความรู้จักดอกไม่สีส้มๆนี้อย่างละเอียด “ทองกวาว” ลำต้น ไม้ยืนต้นผลัดใบ สูง 8-15 ม. กิ่งมักคดงอ เปลือกต้นสีน้ำตาลอมเทา แตกเป็นร่องตื้น ๆ บางทีเป็นปุ่มปม กิ่งอ่อนมีขน มียางสีแดง, ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงเวียนสลับ มีใบย่อย 3 ใบ ใบย่อยด้านข้าง 2 ใบ รูปไข่กว้าง กว้าง 8-15 ซม. ยาว 9-18 ซม. ปลายใบมน โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ ใบย่อยใบกลางค่อนข้างกลม แผ่นใบเรียบ สีเขียว ด้านล่างมีขน ก้านใบย่อยยาว 5 มม. , ดอก ออกเป็นช่อแน่นตามกิ่งและปลายกิ่ง ดอกสีแสด รูปดอกถั่ว กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยปลายเป็นแฉกแหลม 4-5 แฉก มีขนสีน้ำตาล กลีบดอกมี 5 กลีบ มีขนาดและรูปร่างแตกต่างกัน เกสรเพศผู้มี 10 อัน ที่ฐานดอกมีน้ำหวานมาก, ผล เป็นฝักรูปขอบขนานแบนยาว กว้าง 3.5 ซม. ยาว 14 ซม. ฝักหนาและแข็ง ผิวมีขนนุ่มสีขาว และเมล็ด อยู่ปลายฝักเพียงเมล็ดเดียว

โดยจะมีระยะเวลาติดดอก ธันวาคม-มีนาคม ระยะเวลาติดผล เมษายน-พฤษภาคม นิเวศวิทยาทั่วไป โตในที่ราบลุ่มในป่าผลัดใบ ป่าหญ้าหรือป่าละเมาะที่แห้งแล้ง พบมากทางภาคเหนือ มีถิ่นกำเนิดในเอเชียใต้ กระจายพันธุ์ใน ประเทศปากีสถาน, อินเดีย, บังกลาเทศ, เนปาล, ศรีลังกา, พม่า, ไทย, ลาว, กัมพูชา, เวียดนาม, มาเลเซีย, และทางตะวันตกของอินโดนีเซีย

การใช้งานด้านภูมิทัศน์ นิยมปลูกประดับสวน เพื่อให้ร่มเงาริมสระน้ำ เพราะใบใหญ่และดอกสวย จะทิ้งใบขณะออกดอก ประโยชน์นั้น เป็นพืชล่อแมลง, ไม้ยืนต้น และสมุนไพร ใบสด ต้มเอาน้ำดื่ม ขับพยาธิ ถอนพิษ แก้ท้องขึ้น แก้ริดสีดวงทวารและตำให้ละเอียดใช้รักษาสิวและพอกฝี, ดอกสด ต้มกับน้ำดื่ม เป็นยาถอนพิษไข้ ช่วยขับปัสสาวะ, ฝัก ต้มน้ำดื่ม เป็นยาขับพยาธิ, เมล็ด ตำให้ละเอียดผสมกับน้ำมะนาวทาตรงที่เป็นผื่นคัน หรือแผลอักเสบจากโรคผิวหนัง หรือนำเมล็ดมาต้มดื่มเป็นยาถ่ายพยาธิไส้เดือน, เปลือก ใช้ทำเชือกและกระดาษ และดอก ใช้ย้อมผ้า ให้สีแดงหรือแสด ซึ่ง ทองกวาว นั้นเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดเชียงใหม่ ดอกไม้ประจำจังหวัดเชียงใหม่, ลำพูน, อำนาจเจริญ, อุดรธานี และดอกไม้ประจำมหาวิทยาลัยเชียงใหม่

ทั้งนี้ยังมีความเชื่อของไทยเกี่ยวกับ ทองกวาว ว่า เชื่อกันว่า เป็นไม้มงคล บ้านใดปลูกต้นทองกวาวไว้ประจำบ้านจะทำให้มีเงินมีทองมาก นอกจากนี้ดอกยังมีความสวยเรืองรองดั่งทองธรรมชาติ ควรปลูกต้นทองกวาวไว้ทางทิศใต้ ผู้ปลูกควรปลูกในวันเสาร์ เพราะโบราณเชื่อว่าการปลูกไม้เพื่อเอาคุณทั่วไปให้ปลูกในวันเสาร์ และทองกวาวเป็นพืชที่มีความสำคัญในศาสนาฮินดู ใช้เป็นสัญลักษณ์ของพระพรหม พระนารายณ์ พระอิศวร ไม้ทองกวาว ใช้เป็นฟืนเผาศพ ถือเป็นพืชศักดิ์สิทธิ์

แหล่งอ้างอิง คณะกรรมการวิชาการดำเนินงานส่วนสวนสมุนไพรพืชสวนโลก. 2549. สวนสมุนไพรในงานมหกรรมพืชสวนโลก 2549. Herbal Garden in Royal Flora Expo 2006. บริษัท สามเจริญพาณิชย์(กรุงเทพฯ) จำกัด. กรุงเทพมหานคร. , คณะผู้ดำเนินงานโครงการให้ความรู้ด้านพฤกษศาสตร์แก่บุคลากรและนักศึกษามหาวิทยาลัยเชียงใหม่. 2553ภายใต้โครงการพัฒนาศักยภาพสู่ความเป็น มหาวิทยาลัยสร้างเสริมสุขภาพมหาวิทยาลัยเชียงใหม่. และต้นไม้และดอกไม้ประจำจังหวัด http://www.panmai.com/23082553