“เวียงท่ากาน” เมืองหน้าด่านโบราณในตำนานหริภุญชัย

หลายท่านที่ไม่ใช่คนเชียงใหม่อาจจะคุ้นเคยกับเวียงกุมกามซึ่งเป็นเมืองเก่าของเมืองเชียงใหม่ มากกว่า แต่ทราบหรือไม่ว่า “เวียงท่ากาน” นี้เก่าแก่มากกว่าเวียงกุมกามเสียอีก

ซึ่งวันนี้ “เชียงใหม่นิวส์” ขอเสนอเรื่องราวของ “เวียงท่ากาน” โบราณสถานอันเก่าแก่โบราณ และมีความน่าสนใจไม่น้อยไปกว่าสถานที่ใด ๆ ในเชียงใหม่เลย

เวียงท่ากาน เป็นเมืองโบราณที่สร้างขึ้นเพื่อเป็นเมืองหน้าด่าน ของ “อาณาจักรหริภุญชัย” หรือลำพูนในปัจจุบัน ซึ่งมีกำแพงเมืองและคูเมืองล้อมรอบ รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ตั้งอยู่ที่บ้านท่ากาน ตำบลบ้านกลาง อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่

จากการขุดค้นขุดแต่งทางโบราณคดี ได้พบโบราณวัตถุศิลปกรรมแบบหริภุญไชยจำนวนมาก เช่น พระพิมพ์ดินเผาแบบต่าง ๆ และพระพุทธรูปดินเผาก็เป็นหลักฐานที่ยืนยันว่า ชุมชนแห่งนี้นับถือพุทธศาสนามาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 17 – 18

ส่วนโบราณสถานที่พบ ส่วนใหญ่เป็นสถาปัตยกรรมแบบล้านนาที่มีอายุระหว่างพุทธศตวรรษที่ 20 – 22 แสดงถึงการอยู่อาศัยสืบเนื่องกันมาโดยตลอด แม้ในสมัยที่อยู่ภายใต้การปกครองของพม่า ภายหลังที่เชียงใหม่พ่ายแพ้แก่พระเจ้าบุเรงนอง ในปี พ.ศ. 2101

ความเป็นมาของเวียงท่ากาน

จากคำบอกเล่าจากผู้รู้ท้องถิ่นว่า เมื่อครั้ง “พระเจ้าอาทิตยราช” โปรดให้สร้างปราสาทเพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุในบริเวณวัดพระธาตุหริภุญไชย มีกาเผือกตัวหนึ่งบินมาโฉบลงที่พระเศียรของพระองค์ จึงรับสั่งให้ไล่กาไปกาได้บินมาถึงบ้านแห่งนี้และจะลงเกาะ ชาวบ้านกลัวว่าจะเกิดเหตุการณ์ไม่ดีตามความเชื่อแต่โบราณ จึงพากันส่งเสียงไล่ว่า “ต๊ะก๋า” ทำให้เป็นที่มาของชื่อ “บ้านต๊ะก๋า”

ต่อมาในปี พ.ศ. 2450 เจ้าอาวาสวัดบ้านต๊ะก๋าเห็นว่าคำนี้เป็นภาษาพูด จึงเปลี่ยนให้เป็นภาษาเขียนว่า “ท่ากาน” อย่างไรก็ดี ชื่อ “ท่ากาน” ปรากฏในเอกสารและตำนานหลายฉบับ อาทิ ตำนานมูลศาสนา, พงศาวดารโยนก และตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ที่เรียกกว่า “พันนาทะการ” เช่น เมื่อครั้งพญามังราย (พ.ศ. 1839 – 1855) โปรดตั้งเมืองเชียงใหม่ แล้วให้นำต้นโพธิ์ที่ได้มาจากลังกาไปปลูกตามหัวเมืองต่าง ๆ นั้น รวมถึงเมืองพันนาทะการด้วย

ต่อมาในสมัยพระเจ้าติโลกราช (พ.ศ. 1984 – 2030) ปรากฏชื่อเมืองนี้อีกว่าเป็นที่นำเชลยชาวเงี้ยวมาอยู่และอีกครั้งเมื่อเจ้าเมืองเชียงทองและพระยากายเงี้ยวนำข้าไพร่ ชาย-หญิง และช้างม้า ถวายแก่พระเมืองแก้ว (พ.ศ. 2038 – 2068) พระองค์โปรดให้แบ่งข้าไพร่ไปไว้ที่ “พันนาทะกาน” ชื่อเมืองนี้หายไปหลังจากเชียงใหม่เสียเมืองแก่พม่า ในปี พ.ศ. 2101 จนกระทั่ง พ.ศ. 2339 พระเจ้ากาวิละตีเมืองเชียงใหม่คืนจากพม่าสำเร็จ ได้มีการนำชาวไทยยองเข้าไปอาศัยอยู่ตราบจนปัจจุบัน

เรียบเรียงโดย : “เชียงใหม่นิวส์”
ข้อมูลจาก : oknation.nationtv.tv
ภาพจาก : thelostsanpatong.com, www.gotwodays.com