ในวิถีชีวิตของชาวล้านนา การจัดพิธีกรรมเพื่อบูชาทางศาสนาหรือเพื่อเคารพผู้มียศศักดิ์ เช่น ครู อาจารย์ หรือผู้อาวุโส ถือเป็นการแสดงถึงความเคารพและขอบคุณต่อผู้ที่มีคุณูปการต่อชุมชนและสังคม ซึ่งพิธีกรรมเหล่านี้มักจะมีการใช้เครื่องสักการะที่มีความหมายลึกซึ้งและสะท้อนถึงความเชื่อและค่านิยมของชาวล้านนา เครื่องสักการะที่นิยมใช้ในการบูชาประกอบด้วย 5 ประการ ได้แก่ หมากสุ่ม หมากเบ็ง ต้นผึ้ง ต้นเทียน และต้นดอก ซึ่งแต่ละชนิดไม่เพียงแต่สวยงาม แต่ยังเต็มไปด้วยความหมายที่สะท้อนถึงความเชื่อในความสามัคคี ความเคารพ และการมอบสิ่งดี ๆ ให้แก่ผู้อื่น
หมากสุ่ม เป็นเครื่องสักการะที่ทำจากหมากแห้งซึ่งถูกผ่าเป็นซีกแล้วร้อยเรียงกับโครงไม้ไผ่หรือหยวกกล้วยให้เป็นพุ่มใหญ่ หมากสุ่มมีความหมายที่ลึกซึ้งถึงการให้ทานแก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว การบูชาด้วยหมากสุ่มเชื่อกันว่าจะช่วยส่งเสริมให้ผู้บูชามีชีวิตที่ดีและมีความเจริญรุ่งเรือง เหมือนกับการให้ทานแก่ผู้ที่เคยช่วยเหลือและดูแลเรามา
หมากเบ็ง ใช้ใบตาลหรือใบมะพร้าวมาสานเป็นดอกไม้ แล้ววางหมากสุกหรือหมากดิบจำนวน 24 ลูกไว้ตรงกลางและผูกติดกับโครงไม้หรือโครงเหล็กที่ทำเป็นพุ่ม ความหมายของหมากเบ็งคือการแสดงถึงความสามัคคีและความร่วมมือของคนในชุมชน การผูกหมากกับโครงไม้หรือเหล็กแสดงถึงความตั้งใจในการร่วมแรงร่วมใจ ซึ่งเป็นค่านิยมสำคัญในสังคมล้านนาที่เน้นการช่วยเหลือซึ่งกันและกันเพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข
ต้นผึ้ง เครื่องสักการะนี้ทำจากขี้ผึ้งที่ถูกปั้นเป็นรูปดอกไม้ แล้วนำไปเสียบกับก้านมะพร้าวและปักลงบนต้นกล้วยในรูปทรงพุ่ม ต้นผึ้งสื่อถึงการให้แสงสว่างทางปัญญา เชื่อกันว่าขี้ผึ้งที่มีความบริสุทธิ์จะช่วยเสริมสร้างสติปัญญาและนำทางให้ผู้บูชาได้พบกับทางที่ถูกต้องในชีวิต การถวายต้นผึ้งในพิธีกรรมจึงเป็นการอธิษฐานขอให้ชีวิตได้รับแสงสว่างจากความรู้และปัญญา
ต้นเทียน ใช้เทียนที่ทำจากขี้ผึ้งมาผูกติดกับทางไม้มะพร้าวแล้วปักลงในต้นกล้วยเพื่อให้เป็นทรงพุ่ม การถวายต้นเทียนมีความหมายในการมอบแสงสว่างในการศึกษาและการทำกิจกรรมทางศาสนา โดยเฉพาะในช่วงเข้าพรรษา ซึ่งการถวายเทียนให้พระภิกษุสงฆ์ไม่เพียงแต่เป็นการแสดงถึงการเคารพพระสงฆ์ แต่ยังเป็นการแสดงถึงความหวังว่าพระสงฆ์จะใช้แสงสว่างเหล่านั้นในการท่องหนังสือและเผยแพร่คำสอนเพื่อประโยชน์แก่สังคม
ต้นดอก หรือ ขันดอก เป็นเครื่องสักการะที่มีลักษณะเป็นภาชนะทรงสูง ภายในใส่โครงไม้ไผ่แล้วนำดอกไม้ที่ทำจากกระดาษสีเงินและสีทองมาประดับกันให้สวยงามจนเป็นพุ่มกลม ขันดอกมีความหมายถึงการสักการะพระพรหมทั้งสี่ เพื่อขอให้การทำพิธีกรรมสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี การใช้ต้นดอกจึงเปรียบเสมือนการขอพรให้ทุกสิ่งในพิธีกรรมสำเร็จสมปรารถนา
เครื่องสักการะทั้ง 5 ประการนี้ สะท้อนถึงภูมิปัญญาและความคิดสร้างสรรค์ของชาวล้านนาในการใช้ทรัพยากรจากธรรมชาติเพื่อประดิษฐ์สิ่งที่สวยงามและมีความหมายลึกซึ้ง การทำเครื่องสักการะเหล่านี้ไม่ได้เป็นเพียงการบูชาศาสนา แต่ยังเป็นการสื่อสารถึงความเชื่อและค่านิยมของชาวล้านนา เช่น การเคารพบรรพบุรุษ การช่วยเหลือกันในชุมชนและการสร้างสติปัญญาผ่านการศึกษาและความรู้ เครื่องสักการะเหล่านี้ไม่เพียงแต่เป็นสัญลักษณ์ทางศาสนา แต่ยังเป็นสิ่งที่เชื่อมโยงและสะท้อนถึงวิถีชีวิตและค่านิยมที่ทำให้ชุมชนล้านนาแข็งแกร่งและมั่นคง
ที่มา : เทศบาลนครเชียงใหม่ https://www.cmcity.go.th/News/16545-%20เครื่องสักการะล้านนา%20๕%20ประการ.html
รูปภาพ : หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เชียงใหม่. https://www.finearts.go.th/chiangmaiarchives/view/34612-เครื่องมือเครื่องใช้ในพิธีกรรม-ตอน-เครื่องสักการะในล้านนาห้าประการ
ร่วมแสดงความคิดเห็น