เสื้อ “หม้อห้อม” หรือที่หลายคนคุ้นในชื่อ “ม่อฮ่อม” เป็นเสื้อผ้าฝ้ายย้อมครามสีครามอมดำอันเป็นเอกลักษณ์ ซึ่งเคยเป็นเครื่องแต่งกายประจำวันของชายชาวภาคเหนือ โดยเฉพาะล้านนา ด้วยลักษณะเฉพาะตัวที่สวมใส่สบาย ทนทาน และราคาไม่แพง เสื้อชนิดนี้จึงได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย และกลายเป็นสัญลักษณ์หนึ่งของภูมิปัญญาพื้นถิ่นที่ส่งต่อมาจากรุ่นสู่รุ่น
อย่างไรก็ตาม ในอดีตคำว่า “หม้อห้อม” หรือ “ม่อฮ่อม” ไม่ได้หมายถึงตัวเสื้อโดยตรง หากแต่หมายถึง “สีครามอมดำ” อันเกิดจากการย้อมครามที่สกัดจากต้นห้อมหรือฮ่อม (Baphicacanthus cusia) พืชล้มลุกในวงศ์ Acanthaceae ซึ่งชาวบ้านจะนำใบและต้นมาหมักผสมกับน้ำซาวข้าว ก่อนนำไปย้อมผ้าหลายครั้งจนได้สีเข้มสวยตามต้องการ
จุดเริ่มต้นและการพัฒนาสู่ความนิยมระดับประเทศ
เสื้อหม้อห้อมเริ่มเป็นที่รู้จักครั้งแรกในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่จังหวัดแพร่ โดยชาวลาวพวนในพื้นที่ได้ผลิตเสื้อผ้าฝ้ายย้อมครามออกจำหน่ายให้แก่คนงานป่าไม้จนได้รับความนิยม และแพร่หลายไปยังพื้นที่อื่น
จุดเปลี่ยนสำคัญเกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2496 เมื่อนายไกรศรี นิมมานเหมินท์ ได้จัดงานเลี้ยงขันโตกที่จังหวัดเชียงใหม่เพื่อเป็นเกียรติแก่ ฯพณฯ นายสัญญา ธรรมศักดิ์ และกงสุลอเมริกัน ในโอกาสนี้ ผู้ร่วมงานได้รับเชิญให้สวมเสื้อผ้าฝ้ายย้อมครามคอกลม พร้อมคาดผ้าขาวม้า สร้างความประทับใจแก่ผู้เข้าร่วมงาน และนำมาสู่ความนิยมอย่างกว้างขวางในฐานะเสื้อประเพณีชายชาวล้านนา
ปมถกเถียงเรื่องการเขียนคำว่า “ม่อฮ่อม” หรือ “หม้อห้อม”
ในช่วงการปรับปรุงพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 เกิดข้อถกเถียงระหว่างนักภาษาศาสตร์เกี่ยวกับการสะกดคำดังกล่าว โดยฝ่ายหนึ่งเห็นว่าควรเขียนว่า “ม่อฮ่อม” ตามความนิยมทั่วไป เนื่องจาก “ม่อ” หมายถึงสีมืดหรือสีคราม ขณะที่อีกฝ่ายเห็นว่าควรเขียนว่า “หม้อห้อม” ตามวิธีเทียบเสียงระหว่างภาษาไทยกลางและภาษาถิ่นพายัพ
สุดท้าย คณะกรรมการราชบัณฑิตยสถานได้ข้อสรุปว่า คำนี้ควรเขียนว่า “หม้อห้อม” โดยมีคำอธิบายเพิ่มเติมเพื่อป้องกันความเข้าใจผิดว่า “หม้อ” ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงภาชนะสำหรับย้อม แต่หมายถึงสีที่ได้จากต้นห้อม อย่างไรก็ตาม คำว่า “ม่อฮ่อม” ก็ยังเป็นคำที่ได้รับการยอมรับและใช้แพร่หลาย
จากภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่เวทีโลก
ปัจจุบัน เสื้อหม้อห้อมไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในพื้นที่ล้านนาอีกต่อไป ด้วยการพัฒนารูปแบบให้มีความสวยงามและเหมาะสมกับการใช้งานที่หลากหลาย เสื้อชนิดนี้จึงกลายเป็นที่นิยมทั่วประเทศ และยังได้รับเกียรติให้เป็นชุดสำหรับงานเลี้ยงสำคัญในบางโอกาส
เสื้อหม้อห้อมเป็นมากกว่าเสื้อผ้า แต่เป็นตัวแทนของภูมิปัญญา วิถีชีวิต และวัฒนธรรมอันล้ำค่าที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์และส่งต่อไปยังคนรุ่นหลัง ทั้งในฐานะเครื่องแต่งกายและมรดกทางวัฒนธรรมของไทย
รูปจาก : https://phrae.prd.go.th/th/content/category/detail/id/249/iid/36977
ร่วมแสดงความคิดเห็น