ชามตราไก่ ถือเป็นสัญลักษณ์แห่งศิลปะเครื่องปั้นดินเผาของจังหวัดลำปาง ที่มีรากเหง้ามาจากชาวจีนโพ้นทะเลซึ่งเข้ามาตั้งรกรากในประเทศไทย และค้นพบว่าดินที่อำเภอแจ้ห่ม จังหวัดลำปาง มีคุณสมบัติเหมาะสมที่สุดในการผลิตเซรามิก ส่งผลให้ชามตราไก่กลายเป็นสินค้าเด่นของพื้นที่ตั้งแต่ช่วงกลางศตวรรษที่ 20
จุดกำเนิดชามตราไก่ในลำปาง
ย้อนกลับไปในปี พ.ศ. 2500 กลุ่มชาวจีนจากเมืองไท้ปู 4 คน ได้แก่ นายซิมหยู (โรงงานธนบดีสกุลในปัจจุบัน), นายเซี่ยะหยุย แซ่อื้อ (โรงงานไทยมิตร), นายซิวกิม แซ่กว๊อก (โรงงานกฎชาญเจริญ) และนายซือเมน แซ่เทน (โรงงานเจริญเมือง) ได้ร่วมกันก่อตั้งโรงงานผลิตเครื่องปั้นดินเผาแห่งแรกในลำปาง ชื่อ “โรงงานร่วมสามัคคี” โดยผลิตชามตราไก่ขนาด 6 และ 7 นิ้ว รวมถึงถ้วยยี่ไฮ้ เพื่อรองรับความต้องการในท้องถิ่นและทั่วประเทศ
ในช่วงปี พ.ศ. 2502-2505 อุตสาหกรรมชามตราไก่ในลำปางเริ่มเติบโตอย่างรวดเร็ว เมื่อมีการค้นพบแหล่งดินขาวคุณภาพสูงในอำเภอแจ้ห่ม ส่งผลให้โรงงานผลิตชามตราไก่เกิดขึ้นหลายแห่ง และจังหวัดลำปางกลายเป็นแหล่งผลิตชามไก่ที่สำคัญที่สุดในประเทศไทย
การพัฒนาคุณภาพและเทคโนโลยี
เมื่อถึงปี พ.ศ. 2516 ชาวลำปางได้ร่วมกันก่อตั้งชมรมเครื่องปั้นดินเผาลำปาง เพื่อยกระดับคุณภาพสินค้าและป้องกันการตัดราคากันเอง มีการปรับปรุงกระบวนการผลิต เช่น เปลี่ยนจากการใช้ไม้ฟืนเป็นแก๊สแอลพีจี และปรับเทคนิคการวาดลวดลายบนชามไก่ โดยใช้สีใต้เคลือบเพื่อความทนทาน ทำให้ชามไก่สามารถส่งออกไปยังตลาดต่างประเทศได้สำเร็จ
ต่อมาในปี พ.ศ. 2532 ได้มีการจัดตั้งสมาคมเครื่องปั้นดินเผาลำปาง เพื่อส่งเสริมการพัฒนาผลิตภัณฑ์และสร้างความร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐ นอกจากนี้ ยังได้มีการจัดงาน “ลำปางเซรามิกแฟร์” ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในเดือนธันวาคม เป็นเวทีแสดงศักยภาพและเอกลักษณ์ของเซรามิกลำปางให้คนทั่วโลกได้รู้จัก
เอกลักษณ์และการเปลี่ยนแปลงของชามตราไก่
ชามตราไก่ในอดีตมีลักษณะเฉพาะคือรูปทรงกลม มีลายไก่โดดเด่นพร้อมดอกไม้และใบไม้ที่วาดด้วยมืออย่างประณีต แม้ว่าต่อมาจะมีการปรับรูปแบบให้เรียบง่ายขึ้นเพื่อลดต้นทุน เช่น การใช้เครื่องปั้น (จิ๊กเกอร์) ในการผลิต และลดรายละเอียดลวดลายเพื่อให้ผลิตในปริมาณมากขึ้น แต่ชามตราไก่ยังคงเป็นที่นิยมในกลุ่มผู้บริโภคทั้งในและต่างประเทศ
เมื่อเข้าสู่ยุคสมัยใหม่ จังหวัดลำปางได้พัฒนาอุตสาหกรรมเซรามิกในหลากหลายรูปแบบ ตั้งแต่เครื่องใช้บนโต๊ะอาหาร ของตกแต่งบ้าน ไปจนถึงสุขภัณฑ์และชิ้นส่วนไฟฟ้า แม้ชามตราไก่จะไม่ได้เป็นสินค้าหลักอีกต่อไป แต่ยังคงเป็นสัญลักษณ์สำคัญที่สะท้อนถึงประวัติศาสตร์และอัตลักษณ์ของจังหวัด
จากอดีตสู่ความทรงจำ
แม้เวลาจะผ่านไป ชามตราไก่ยังคงถูกจดจำในฐานะจุดเริ่มต้นของอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาลำปาง ชาวลำปางไม่เพียงรักษามรดกทางวัฒนธรรมนี้ไว้ แต่ยังสืบทอดและพัฒนาให้ตอบโจทย์คนรุ่นใหม่
ชามตราไก่จึงไม่ได้เป็นเพียงภาชนะใส่อาหาร แต่เป็นสัญลักษณ์ของฝีมือ ความคิดสร้างสรรค์ และความพยายามของคนลำปางที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่าและยังคงอยู่ในความทรงจำของคนไทยและชาวต่างชาติทั่วโลก
ที่มา : https://www.sanook.com/news/9505090/ , https://www.silpa-mag.com/culture/article_137304 ,https://www.indraoutlet.com/home/blog-chickenbowl/
ร่วมแสดงความคิดเห็น