ในประวัติศาสตร์ล้านนา “ตุง” หรือ “ธงแบบแขวน” ได้รับการยกย่องว่าเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์สำคัญที่สะท้อนถึงความเชื่อทางศาสนาและวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมายาวนาน ตุงล้านนาไม่ได้เป็นเพียงของตกแต่งในงานพิธี แต่ยังเป็นเครื่องแสดงความศรัทธาต่อพระพุทธศาสนา รวมถึงเป็นตัวแทนของความกตัญญูกตเวทีต่อบรรพบุรุษและผู้ล่วงลับ ความเชื่อเหล่านี้ถูกเล่าขานผ่านตำนานและประเพณีต่าง ๆ มาหลายชั่วอายุคน
“ตำนานกาเผือก” จุดเริ่มต้นของคติความเชื่อเรื่องตุง
ตำนานที่ชาวล้านนาเล่าสืบต่อกันมาเกี่ยวกับการทานตุงเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ล่วงลับ คือเรื่องของ “กาเผือก” ที่ออกไข่ 5 ฟองและสูญหายไปจากรัง เนื่องจากลมพายุ ไข่ทั้ง 5 ฟองถูกสัตว์และมนุษย์นำไปเลี้ยงจนกลายเป็นชายหนุ่ม ทั้งห้าบวชจนสำเร็จญาณ และได้สร้างตุงเพื่ออุทิศให้ผู้ให้กำเนิด แต่ไม่อาจส่งถึงวิญญาณของกาเผือก จนต้องสร้าง “ประทีปรูปตีนกา” เพื่อส่งผลบุญถึงผู้ล่วงลับ
จากตำนานนี้ ชาวล้านนาเชื่อว่าการทำตุงและประทีปสามารถช่วยอุทิศส่วนบุญกุศลถึงวิญญาณของผู้ล่วงลับได้ รวมถึงเชื่อว่า “วิญญาณผู้ตาย” สามารถปีนป่ายตุงขึ้นสู่สรวงสวรรค์ได้
ความเชื่อและอานิสงส์จากการทานตุง
การถวายตุงถูกยกย่องว่าเป็นกุศลอันยิ่งใหญ่ที่ช่วยให้ผู้ทำบุญหลุดพ้นจากวัฏฏสงสาร ตัวอย่างหนึ่งของความเชื่อดังกล่าวคือเรื่องของนายพรานผู้ทำตุงถวายวัด แม้เขาจะทำบาปจากการล่าสัตว์มาทั้งชีวิต แต่ตุงที่เขาถวายกลับกลายเป็นเครื่องช่วยดึงเขาขึ้นจากนรกให้สู่สวรรค์ได้
ตุงล้านนา วัตถุประสงค์และประเภท
ตุงในล้านนาใช้ในพิธีกรรมหลากหลาย ทั้งในงานมงคลและอวมงคล โดยตุงแต่ละชนิดมีความหมายแตกต่างกัน เช่น
- ตุง 12 นักษัตร: ใช้ในประเพณีปีใหม่เมือง หรือสงกรานต์ เพื่อสะเดาะเคราะห์และเสริมสิริมงคล
- ตุงดอกบ้อง (ตุงไส้หมู): ใช้บูชาพระธาตุหรือเจดีย์ทรายในช่วงสงกรานต์
- ตุงทราย: ปักบนเจดีย์ทรายเพื่อขอขมาหรือถวายเทพเทวดาที่คุ้มครอง
- ตุงไจย (ตุงไชย): เดิมเป็นสัญลักษณ์แห่งชัยชนะในการศึกสงคราม ปัจจุบันใช้ในพิธีบุญ เช่น งานกฐิน
ตุงล้านนาในปัจจุบัน การเปลี่ยนแปลงและการอนุรักษ์
แม้ตุงจะยังคงถูกใช้ในพิธีกรรมต่าง ๆ แต่การใช้งานเริ่มเปลี่ยนไปจากเดิม โดยตุงบางชนิดถูกนำไปใช้เป็นของตกแต่งสถานที่เพื่อความสวยงาม โดยขาดความเข้าใจในความหมายและคุณค่าทางวัฒนธรรม
เพื่ออนุรักษ์ศิลปะและภูมิปัญญาล้านนา การเรียนรู้และส่งต่อความหมายของตุงล้านนาให้กับคนรุ่นใหม่จึงมีความสำคัญ ผู้เขียนจึงอยากเห็นการนำตุงล้านนาเข้ามาใช้ในวิถีชีวิตอย่างถูกต้องและสอดคล้องกับยุคสมัยใหม่ พร้อมรักษาแก่นแท้ของวัฒนธรรมอันล้ำค่าให้ยั่งยืนต่อไป
ที่มา : http://m-culture.in.th/album/175413/%E0%B8%95%E0%B8%B8%E0%B8%87 , https://www.finearts.go.th/main/view/26813
ร่วมแสดงความคิดเห็น