ประเพณีปีใหม่ไทย หรือที่เรียกกันอย่างคุ้นเคยว่า “สงกรานต์” เป็นช่วงเวลาแห่งความเปลี่ยนผ่านที่สำคัญของชาวไทยและชาวล้านนา สงกรานต์ในอดีตเป็นที่รู้จักในนาม “ปี๋ใหม่เมือง” ซึ่งหมายถึงการเริ่มต้นศักราชใหม่ตามปฏิทินสุริยคติ โดยคำว่า “สงกรานต์” มาจากภาษาสันสกฤต แปลว่า “การเคลื่อนย้าย” อันหมายถึงการเคลื่อนย้ายของดวงอาทิตย์จากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษ นับเป็นช่วงเวลาที่คนโบราณถือเป็นโอกาสสำคัญสำหรับการเริ่มต้นสิ่งใหม่ที่เป็นมงคล
ในอดีต ปีใหม่ไทยถูกกำหนดให้ตรงกับวันที่ 13-15 เมษายน ก่อนที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม จะเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่เป็นวันที่ 1 มกราคม ตามหลักสากลในปี พ.ศ. 2484 อย่างไรก็ตาม ประเพณีสงกรานต์ยังคงได้รับการสืบสานในฐานะมรดกวัฒนธรรมอันล้ำค่า โดยเฉพาะในภาคเหนือที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์และความหมายดั้งเดิมไว้ในทุกขั้นตอน
ป๋าเวณีปี๋ใหม่เมือง ความเชื่อและกิจกรรมสำคัญ
- วันสังขานต์ล่อง
วันแรกของเทศกาลสงกรานต์ ชาวล้านนาเรียกว่า “วันสังขานต์ล่อง” ซึ่งเปรียบเสมือนวันสุดท้ายของปีเก่า ในวันนี้ชาวบ้านจะตื่นแต่เช้าตรู่เพื่อทำความสะอาดบ้านเรือน ซักเสื้อผ้า และชำระร่างกายด้วยน้ำขมิ้นส้มป่อย ซึ่งเชื่อว่ามีฤทธิ์ช่วยขจัดสิ่งอัปมงคลให้ออกไปจากชีวิต นอกจากนี้ ยังมีธรรมเนียมการยิงปืนหรือจุดประทัดเพื่อไล่ “ปู่สังขานต์” และ “ย่าสังขานต์” ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของสิ่งไม่ดีที่จะล่องไปตามลำน้ำ - วันเน่า
วันถัดมา หรือ “วันเน่า” ซึ่งในภาษาโหราศาสตร์เรียกว่า “วันปูติ” ชาวล้านนาเชื่อว่าเป็นวันที่ไม่ควรทำสิ่งไม่ดีหรือพูดจาไม่เป็นมงคล ในวันนี้จะมีกิจกรรมสำคัญ เช่น การขนทรายเข้าวัดเพื่อก่อเจดีย์ทราย และการประดับตุง ซึ่งเป็นธงที่ตัดจากกระดาษสีสดใส มีลวดลายสื่อความหมายถึงความเป็นมงคล - วันพญาวัน
วันสำคัญที่สุดในเทศกาลสงกรานต์คือ “วันพญาวัน” หรือวันขึ้นปีใหม่ ช่วงเช้าของวันนี้ ชาวบ้านจะนำสำรับอาหารไปทำบุญถวายพระที่วัด รวมถึงทำบุญตานขันข้าวให้แก่บรรพบุรุษและญาติมิตรที่ล่วงลับ นอกจากนี้ ยังมีการรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่เพื่อขอพรและแสดงความกตัญญู - วันปากปี
วันเริ่มต้นชีวิตใหม่ด้วยความมงคล ชาวบ้านจะร่วมกันประกอบพิธีกรรมสะเดาะเคราะห์และสืบชะตา พร้อมทั้งเตรียมอาหารที่มีขนุนเป็นส่วนประกอบหลัก เช่น แกงขนุน หรือตำขนุน ซึ่งเชื่อว่าจะช่วยหนุนนำชีวิตให้เจริญรุ่งเรือง
มรดกวัฒนธรรมที่ยังยืนยง
แม้ยุคสมัยจะเปลี่ยนไป แต่ประเพณีสงกรานต์ของชาวล้านนายังคงสะท้อนถึงความเชื่อ ความศรัทธา และความสัมพันธ์ในชุมชน การดำหัวผู้ใหญ่ การทำบุญตานขันข้าว และการประดับตุงล้วนเป็นสัญลักษณ์ของการเคารพธรรมชาติ ผู้ใหญ่ และบรรพบุรุษ
เทศกาลป๋าเวณีปี๋ใหม่เมือง จึงไม่เพียงเป็นวันเฉลิมฉลอง แต่ยังเป็นเครื่องหมายแห่งการสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมที่เปี่ยมไปด้วยคุณค่า และเป็นความทรงจำอันยิ่งใหญ่ที่เชื่อมโยงคนล้านนาเข้ากับรากเหง้าแห่งภูมิปัญญาดั้งเดิมที่งดงามตลอดกาล
ที่มา : https://accl.cmu.ac.th/Knowledge/details/2630 , https://www.finearts.go.th/promotion/view/34615-%E0%B8%9B%E0%B9%8B%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%93%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B8%B5%E0%B9%8B%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87
รูปภาพจาก : https://www.chiangmainews.co.th/social/3270938/
ร่วมแสดงความคิดเห็น