ลูกข่างพญามังราย หนึ่งในสัญลักษณ์การละเล่นพื้นบ้านล้านนา มีต้นกำเนิดจากพระมหากษัตริย์พญามังรายในวัยเยาว์ ผู้ทรงโปรดการเล่นลูกข่างอย่างยิ่ง ท้าวรุ่งแก่นชาย ข้าราชบริพารจึงโปรดให้ช่างหล่อลูกข่างทองคำเพื่อถวายพระองค์ ส่งผลให้การละเล่นนี้แพร่หลายสู่ชาวบ้านและกลายเป็นกีฬาพื้นบ้านที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของชาวล้านนาจนถึงปัจจุบัน
ลักษณะเด่นของลูกข่างพญามังราย
ลูกข่างพญามังราย หรือที่รู้จักกันในชื่อ “บ่าข่างแม่” มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวคือ ไม่มีเดือย ซึ่งแตกต่างจาก “บ่าข่างปู้” หรือ ลูกข่างเชียงรายที่มีเดือยยาว ลูกข่างพญามังรายมีการออกแบบอย่างวิจิตรตามฝีมือช่างท้องถิ่น การเล่นจะใช้การเหวี่ยงแขนจากระดับศีรษะลงด้านล่าง โดยไม่กำหนดจุดหมุนและจุดขว้าง ทำให้สามารถหมุนได้ทั้งสองด้าน เป็นการเล่นที่เน้นทักษะและสมาธิ
ความสำคัญทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญา
แม้ลูกข่างชนิดอื่น เช่น ลูกข่างม้ง จะมีชื่อเสียงในเทศกาลปีใหม่ของชาวม้ง แต่ลูกข่างพญามังรายยังคงโดดเด่นด้วยเอกลักษณ์ที่แตกต่างทั้งในด้านรูปทรงและวิธีการเล่น อีกทั้งยังสามารถเล่นได้ตลอดเวลา จึงสะท้อนถึงความเรียบง่ายแต่ลึกซึ้งในภูมิปัญญาของชาวล้านนา การละเล่นนี้ยังเป็นสื่อเชื่อมโยงความสัมพันธ์ในครอบครัวและชุมชน เสริมสร้างความสามัคคีและความสนุกสนาน
การอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม
ในยุคปัจจุบัน แม้ว่าการละเล่นพื้นบ้านจะลดความนิยมลงบ้าง แต่ลูกข่างพญามังรายยังคงได้รับความสนใจในแง่ของมรดกทางวัฒนธรรม มีการส่งเสริมให้เรียนรู้ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ในโรงเรียน และจัดแสดงในงานเทศกาลพื้นบ้าน เพื่อรักษาความรู้และภูมิปัญญานี้ให้คงอยู่ต่อไป
ลูกข่างพญามังรายจึงไม่ใช่เพียงของเล่นในวัยเด็ก หากแต่เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ยืนยันถึงความคิดสร้างสรรค์และสายใยแห่งความผูกพันระหว่างกษัตริย์กับประชาชน นับเป็นมรดกสำคัญที่สืบทอดมากว่า 750 ปีอย่างงดงามและทรงคุณค่า
ที่มา : มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ
https://ich-thailand.org/heritage/detail/629d76f1472e28a00d0ba6f9
ร่วมแสดงความคิดเห็น