การก่อตัวของชุมชนย่านการค้าริมแม่น้ำปิงในเชียงใหม่เริ่มขึ้นในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อพ่อค้าชาวจีนเข้ามาแสวงหาโอกาสในการค้าขาย โดยเฉพาะในช่วงรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นยุคที่การติดต่อค้าขายระหว่างเชียงใหม่และกรุงเทพฯ มีความคึกคัก การเดินเรือสินค้าบนแม่น้ำปิงกลายเป็นเส้นทางหลักในการขนส่งสินค้า ทำให้พื้นที่ริมฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิงซึ่งเป็นจุดเทียบท่าเรือสำคัญ กลายเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจ
ชุมชนพ่อค้าชาวจีนเริ่มตั้งรกรากบริเวณนี้อย่างเด่นชัดในช่วงดังกล่าว อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งและการขูดรีดที่เกิดขึ้นในพื้นที่ฝั่งตะวันออก ทำให้ประชาชนจำนวนมากอพยพข้ามมายังฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง ก่อให้เกิดชุมชนการค้าใหม่ที่เติบโตอย่างรวดเร็ว
กำเนิดตลาดวโรรสและการพัฒนาย่านเศรษฐกิจ
ในปี พ.ศ. 2432 “ตลาดวโรรส” หรือที่รู้จักกันในชื่อ “กาดหลวง” ได้เริ่มต้นขึ้นในฐานะพื้นที่ชุมชนการค้า โดยมีตลาดต้นลำไยซึ่งเคยเป็นแหล่งเลี้ยงและอาบน้ำช้างของเจ้าหลวงเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนา ในยุคแรก พื้นที่นี้มีการสร้าง “เฮือนแป” หรือห้องแถวไม้เพื่อให้คนงานอาศัยอยู่ และต่อมาเมื่อประชากรเพิ่มขึ้น เฮือนแปเหล่านี้ก็ถูกเปลี่ยนเป็นพื้นที่เช่าสำหรับพ่อค้าชาวจีนและคนพื้นเมืองที่อพยพเข้ามา
เมื่อจำนวนผู้ค้าเพิ่มมากขึ้น การค้าขายที่เริ่มต้นจากการวางสินค้าขายใต้ร่มไม้หรือการหาบเร่ก็ขยายตัวจนกลายเป็นตลาดถาวร มีการสร้างอาคารร้านค้าเรียงรายตามถนน ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิงกลายเป็นศูนย์กลางการค้าของเชียงใหม่
เจ้าดารารัศมีมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาพื้นที่นี้ ทรงมีแนวคิดเปลี่ยนพื้นที่ “ข่วงเมรุ” ซึ่งเป็นสุสานของเจ้านายล้านนา ให้กลายเป็นพื้นที่โล่งกว้างคล้าย “ท้องสนามหลวง” ในกรุงเทพฯ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากพื้นที่ตลาดเติบโตอย่างรวดเร็ว พื้นที่บางส่วนของข่วงเมรุก็ถูกพัฒนาให้เป็น “ตลาดวโรรส”
การเติบโตและการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ
การมาถึงของรถไฟในปี พ.ศ. 2464 ทำให้การคมนาคมสะดวกขึ้นอย่างมาก และส่งผลให้ตลาดวโรรสและย่านการค้ารอบข้างกลายเป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจของเชียงใหม่ ผู้ค้าจากหลากหลายภูมิภาคเดินทางเข้ามาค้าขายในพื้นที่นี้อย่างหนาแน่น
ช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 พื้นที่ตลาดได้รับการปรับปรุงให้ทันสมัย อาคารไม้เก่าแก่ที่ทรุดโทรมถูกแทนที่ด้วยอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ตลาดวโรรสกลายเป็นศูนย์กลางการกระจายสินค้าและพื้นที่ค้าขายที่สำคัญที่สุดในภาคเหนือ
อย่างไรก็ตาม ในปี พ.ศ. 2511 เกิดเหตุการณ์เพลิงไหม้ครั้งใหญ่ในพื้นที่ตลาดต้นลำไยและตลาดวโรรส เพลิงไหม้ได้สร้างความเสียหายต่อบ้านเรือนและอาคารพาณิชย์ในพื้นที่ ทำให้พ่อค้าแม่ค้ากว่า 2,000 ครัวเรือนต้องได้รับผลกระทบ
การฟื้นฟูและพัฒนาสู่ยุคใหม่
หลังเหตุการณ์เพลิงไหม้ พื้นที่ตลาดถูกปรับปรุงใหม่ทั้งหมด อาคารที่ได้รับความเสียหายถูกแทนที่ด้วยอาคารแบบตะวันตกสูง 2-3 ชั้น มีการออกแบบให้มีบันไดเลื่อนตรงกลาง และแบ่งพื้นที่การขายอย่างชัดเจน ชั้นล่างเป็นตลาดสดที่ขายผักผลไม้และสินค้าพื้นเมือง ส่วนชั้นบนเป็นร้านขายเสื้อผ้าและของใช้ต่าง ๆ
ตลาดวโรรสที่ปรับปรุงใหม่นี้ได้เปิดตัวในปี พ.ศ. 2515 และกลายเป็นย่านการค้าที่สำคัญที่ยังคงมีบทบาทในระบบเศรษฐกิจของเชียงใหม่จนถึงปัจจุบัน
บทบาทของกาดหลวงในประวัติศาสตร์และปัจจุบัน
ตลาดวโรรสไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่เศรษฐกิจเท่านั้น แต่ยังเป็นแหล่งประวัติศาสตร์ที่สะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมของเชียงใหม่ จากพื้นที่เลี้ยงช้างสู่ตลาดใหญ่ที่คึกคักไปด้วยผู้คน กาดหลวงยังคงเป็นหัวใจสำคัญของเชียงใหม่ในฐานะสถานที่ที่รวมสินค้า วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของผู้คนไว้ในที่เดียว
ด้วยการพัฒนาต่อเนื่องและการเปลี่ยนแปลงที่ผ่านยุคสมัย ตลาดวโรรสหรือกาดหลวงยังคงเป็นศูนย์กลางการค้า และแหล่งรวมสินค้าที่สำคัญสำหรับทั้งชาวเชียงใหม่และนักท่องเที่ยวจากทั่วโลก
ที่มา : https://wikicommunity.sac.or.th/community/2062
https://www.finearts.go.th/promotion/view/30476-%E0%B8%95%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B8%A7%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%95
ร่วมแสดงความคิดเห็น