ดอกปีบ หรือ “กาสะลอง” ไม้ดอกสีขาวบริสุทธิ์ที่มีกลิ่นหอมจรุงใจ กลายเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมและศรัทธาของชาวล้านนา ด้วยความเชื่อ ความศักดิ์สิทธิ์ และคุณประโยชน์ทางยา ดอกไม้นี้จึงถูกนำมาใช้ในหลากหลายพิธีกรรม รวมถึงการแพทย์แผนโบราณและประเพณีพื้นบ้าน สะท้อนถึงความสัมพันธ์ระหว่างธรรมชาติและวิถีชีวิตของชาวล้านนามาอย่างยาวนาน
ดอกปีบ สายสัมพันธ์ทางศาสนาและความเชื่อ
ในคัมภีร์ “ทุติยมาลัย” ซึ่งเล่าถึงเหตุการณ์ที่พระมาลัยขึ้นไปยังสวรรค์ชั้นดาวดึงส์และพบพระศรีอริยเมตไตรยโพธิสัตว์ พระมาลัยได้ถามถึงวิธีการที่มนุษย์ควรปฏิบัติเพื่อได้เกิดร่วมสมัยกับพระพุทธเจ้าในอนาคต พระโพธิสัตว์ตอบว่า ผู้ปรารถนาจะได้พบพระองค์ควรฟังเทศน์มหาเวสสันดรชาดก 1,000 คาถาให้จบในวันเดียว พร้อมถวายเครื่องบูชา ได้แก่ ประทีปพันดวง ดอกบัวพันหนึ่ง ดอกนิลุบล ดอกผักตบ และดอกกาสะลองพันหนึ่ง
ด้วยเหตุนี้ ดอกกาสะลองจึงมีบทบาทสำคัญในประเพณี “ตั้งธรรมหลวง” ซึ่งเป็นการฟังเทศน์มหาชาติในช่วงประเพณียี่เป็งหรือเทศกาลลอยกระทงของชาวล้านนา ชาวบ้านจะนำดอกกาสะลองมาจัดเรียงเป็นแผงไม้ไผ่แขวนประดับรอบธรรมาสน์ เพื่อถวายเป็นพุทธบูชาและเพิ่มความงดงามให้กับสถานที่ประกอบพิธี
ตำนานแห่งดอกไม้จากสรวงสวรรค์
ชาวล้านนามีความเชื่อว่าดอกกาสะลองเป็นดอกไม้ศักดิ์สิทธิ์ที่เรียกว่า “ดอกปาริชาต” ซึ่งเป็นดอกไม้จากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ กลิ่นหอมเย็นของดอกกาสะลองไม่เพียงแต่มอบความรื่นรมย์ในโลกมนุษย์ แต่ยังเชื่อว่าส่งกลิ่นจรุงใจไปถึงสวรรค์ชั้นพรหมและยมโลก นอกจากนี้ ดอกกาสะลองยังถูกนำมาใช้บูชาพระแม่ธรณี ด้วยความเชื่อว่าดอกไม้นี้มีคุณค่าทางจิตวิญญาณและสามารถชำระล้างสิ่งอัปมงคลได้
สรรพคุณทางยา มรดกจากการแพทย์โบราณ
ดอกปีบไม่ได้เป็นเพียงเครื่องบูชาทางศาสนา แต่ยังเป็นสมุนไพรที่ทรงคุณค่าในตำรายาโบราณ โดยเฉพาะในล้านนา สมัยก่อนมีการนำดอกปีบมาตากแห้ง เคล้ากับเส้นยาสูบ มวนเป็นบุหรี่เพื่อสูบ ซึ่งช่วยบรรเทาอาการหอบหืดและทำให้หายใจโล่งขึ้น สรรพคุณนี้สอดคล้องกับการศึกษาสมัยใหม่ที่พบว่าสารฮีสปิฟูลินในดอกปีบมีฤทธิ์ช่วยขยายหลอดลม
นอกจากนี้ รากของต้นปีบยังถูกนำมาใช้เป็นยาบำรุงปอดและรักษาวัณโรค รวมถึงส่วนผสมในยาสมุนไพรหลากหลายชนิด เช่น ยาตับบวม ยาแก้ไข้ และยาแก้เจ็บตา การศึกษาสารสกัดจากดอกปีบยังแสดงให้เห็นถึงคุณสมบัติทางการแพทย์ที่หลากหลาย ทำให้พืชชนิดนี้ยังคงมีบทบาทในภูมิปัญญาท้องถิ่นแม้ในยุคปัจจุบัน
บทสรุปแห่งวัฒนธรรมและภูมิปัญญา
ดอกปีบ หรือกาสะลอง ไม่เพียงแต่เป็นเครื่องหมายแห่งความงามของธรรมชาติ แต่ยังแฝงไปด้วยคุณค่าในแง่ประวัติศาสตร์ ศาสนา วัฒนธรรม และการแพทย์ เป็นตัวแทนของวิถีชีวิตที่ผสมผสานศรัทธาเข้ากับการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน ความงดงามของดอกปีบจึงไม่ได้หยุดอยู่เพียงแค่ความหอมเย็น แต่ยังสะท้อนถึงความผูกพันระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติที่สืบทอดมาจากอดีตจวบจนปัจจุบัน
ที่มา : https://www.matichonweekly.com/column/article_389349 , https://accl.cmu.ac.th/Museum/treedetail/38
รูปภาพจาก : https://www.royalparkrajapruek.org/Knowledge/view/241
ร่วมแสดงความคิดเห็น