ย่านดาโอ๊ะ หรือที่รู้จักกันในชื่อ “ใบไม้สีทอง” เป็นพรรณไม้เถาเนื้อแข็งขนาดใหญ่ที่มีลักษณะเด่นสะดุดตา ซึ่งถูกค้นพบครั้งแรกโดย ดร.ชวลิต นิยมธรรม บริเวณน้ำตกปาโจในอุทยานแห่งชาติบูโด-สุไหงปาดี อำเภอบาเจาะ จังหวัดนราธิวาส การค้นพบนี้ไม่เพียงแต่เป็นการเปิดเผยถึงความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ แต่ยังเป็นจุดเริ่มต้นของการศึกษาความสำคัญของต้นไม้ชนิดนี้ที่แฝงไปด้วยความงดงามและความเชื่อทางวัฒนธรรม
ใบของย่านดาโอ๊ะมีลักษณะพิเศษที่ไม่เหมือนใคร โดยใบจะมีสองชนิดที่สามารถสังเกตได้อย่างชัดเจน คือ ใบสีเขียวที่ทำหน้าที่ในการสังเคราะห์แสง และใบสีทองที่อยู่บริเวณปลายกิ่งในขณะที่ยังเป็นใบอ่อน ซึ่งในช่วงนี้ใบจะมีสีม่วงก่อนจะเปลี่ยนเป็นสีทองแดงเมื่อใบเริ่มแก่ขึ้น และในที่สุดจะกลายเป็นสีเงินจนร่วงหล่นไป ในช่วงเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคม ใบสีทองจะเปล่งประกายออกมาอย่างชัดเจน ทำให้ไม้นี้ได้รับการเรียกขานว่า “ใบไม้สีทอง” ตามสีสันที่สวยงามของใบในช่วงเวลานั้น
นอกจากใบที่มีลักษณะสวยงามแล้ว ดอกของย่านดาโอ๊ะยังมีความโดดเด่นไม่แพ้กัน โดยดอกจะมีสีขาวและมีกลิ่นหอมคล้ายดอกเสี้ยว ดอกจะออกในช่วงเดือนตุลาคมถึงกุมภาพันธ์ มักจะบานอยู่บริเวณปลายกิ่งของต้นไม้ ซึ่งเป็นการแสดงถึงความงามของธรรมชาติที่เต็มไปด้วยความหลากหลาย ทั้งในด้านสีสันและกลิ่นหอม ผลของย่านดาโอ๊ะก็มีลักษณะเป็นฝักแบนยาวคล้ายดาบ ซึ่งสามารถเจริญเติบโตได้ดีในพื้นที่โล่งริมน้ำในป่าดิบชื้น โดยทั่วไปพบย่านดาโอ๊ะในเขตอุทยานแห่งชาติน้ำตกบาโจ และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮาลา-บาลาในภาคใต้ของประเทศไทย
สิ่งที่ทำให้ย่านดาโอ๊ะมีความหมายในเชิงลึกไปกว่าความสวยงามของมัน คือ ความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับพืชชนิดนี้ คนส่วนใหญ่เชื่อว่าใบไม้สีทองนี้เป็นไม้มงคล และเชื่อกันว่าใบที่ร่วงหล่นจากต้นเมื่อนำมาใส่กรอบจะช่วยเสริมสิริมงคลและโชคลาภให้แก่ผู้ครอบครอง จึงไม่แปลกที่หลายบ้านจะเก็บใบไม้สีทองไว้เป็นของตกแต่งหรือสัญลักษณ์แห่งความเจริญรุ่งเรือง
ย่านดาโอ๊ะเป็นพืชที่ต้องการการอนุรักษ์อย่างยิ่ง เนื่องจากพบได้ในพื้นที่เฉพาะที่มีสภาพอากาศและสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมเท่านั้น การอนุรักษ์ต้นไม้ชนิดนี้จึงมีความสำคัญในการรักษาความสมดุลของระบบนิเวศและเสริมสร้างความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ธรรมชาติ นอกจากนี้ การศึกษาต้นไม้ชนิดนี้ยังเป็นอีกหนึ่งทางในการต่อยอดความรู้ด้านการเกษตรและการอนุรักษ์ธรรมชาติในอนาคต
รูปภาพและแหล่งข้อมูลหอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าฯ เชียงใหม่ https://www.finearts.go.th/chiangmaiarchives/view/39687
ร่วมแสดงความคิดเห็น