ทีมนักวิจัยคณะวิทย์ ม.เชียงใหม่ เผยที่มาและองค์ประกอบทางเคมีของฝุ่น PM2.5 ในตัวเมืองเชียงใหม่ ทั้งในและนอกช่วงฤดูหมอกควัน
ปัจจุบันการศึกษาเรื่องสัดส่วนแหล่งกำเนิดของมลพิษทางอากาศ โดยเฉพาะอนุภาคฝุ่น PM2.5 ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ยังมีค่อนข้างน้อย แม้จะเป็นพื้นที่ที่ประสบปัญหาอย่างต่อเนื่องก็ตาม
ทีมวิจัยจึงมีความสนใจศึกษาในประเด็นดังกล่าว เพื่อค้นหาถึงแหล่งที่มา และองค์ประกอบทางเคมีของฝุ่น PM2.5 โดยเฉพาะในตัวเมืองเชียงใหม่ ทั้งในและนอกช่วงฤดูหมอกควัน โดยหวังว่าข้อมูลจากการศึกษาจะเป็นประโยชน์ต่อผู้เกี่ยวข้อง สำหรับนำไปประกอบการวางแผนการบริหารจัดการ และพัฒนากลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพ เพื่อบรรเทาปัญหา PM2.5 และลดความเสี่ยงต่อสุขภาพของประชาชนในพื้นที่ได้
ในงานวิจัยนี้ได้ใช้ข้อมูลองค์ประกอบทางเคมีของฝุ่น PM2.5 ใส่ในแบบจำลองผู้รับมลพิษ Positive Matrix Factorization (PMF) และแบบจำลอง Potential Source Contribution Function (PSCF) เพื่อศึกษาสัดส่วนแหล่งกำเนิด และแหล่งที่มาของฝุ่น PM2.5 ในเมืองเชียงใหม่
มีการเก็บตัวอย่างฝุ่น PM2.5 จำนวนทั้งสิ้น 51 ตัวอย่าง จากบริเวณป้อมจราจรริมถนนสี่แยกรินคำในช่วงฤดูหมอกควัน (เดือนมีนาคม ถึงเมษายน 2562) และช่วงนอกฤดูหมอกควัน (เดือนพฤษภาคม 2562) และนำมาวิเคราะห์องค์ประกอบทางเคมี ได้แก่ ไอออนละลายน้ำ คาร์บอนอินทรีย์ (Organic Carbon) ธาตุคาร์บอน (Elemental Carbon) สารกลุ่มคาร์โบไฮเดรต คาร์บอกซิเลต และโลหะ ซึ่งสารเหล่านี้สามารถใช้เป็นตัวตามรอยเพื่อระบุแหล่งกำเนิดของมลพิษทางอากาศได้
ผลการศึกษาพบว่า ความเข้มข้นฝุ่นมีค่าเฉลี่ย 116 ± 35 และ 35 ± 6 มคก./ลบ.ม. (ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร) ในช่วงหมอกควันและนอกช่วงหมอกควัน ตามลำดับ
ผลจากแบบจำลองผู้รับมลพิษระบุได้ว่า ฝุ่นในช่วงหมอกควันนั้น มีค่าเฉลี่ยฝุ่นที่มาจากสี่กลุ่ม ได้แก่
– การเผาไหม้ชีวมวล 59.3 มคก./ลบ.ม. (ร้อยละ 51)
– ฝุ่นทุติยภูมิ 26.2 มคก./ลบ.ม. (ร้อยละ 23)
– ฝุ่นดิน 16.1 มคก./ลบ.ม. (ร้อยละ 14)
– การจราจร 14.6 มคก./ลบ.ม. (ร้อยละ 13)
เมื่อเปรียบเทียบค่าของช่วงนอกหมอกควันในเดือนพฤษภาคม
– ค่าเฉลี่ยฝุ่นจะมาจากการจราจรเป็นหลัก โดยมีค่าเฉลี่ย 27.2 มคก./ลบ.ม. (ร้อยละ76)
– ฝุ่นดิน 5.9 มคก./ลบ.ม. (ร้อยละ 17)
– การเผาชีวมวล 2.5 มคก./ลบ.ม. (ร้อยละ 7)
นอกจากนี้ ผลจากแบบจำลอง PSCF พบว่าจุดกำเนิดการเผาไหม้ชีวมวลจะอยู่ที่บริเวณชายแดนไทยพม่าและจังหวัดแม่ฮ่องสอนเป็นหลัก ส่วนฝุ่นทุติยภูมิบ่งบอกถึงมลพิษข้ามแดนจากประเทศอินเดีย และพม่า
การศึกษานี้แสดงให้เห็นว่ามลพิษในตัวเมืองเชียงใหม่ ได้รับอิทธิพลจากการเผาไหม้และมลพิษข้ามแดน ข้อมูลจากช่วงนอกหมอกควันยังแสดงให้เห็นว่าแม้จะไม่มีมลพิษจากการเผาไหม้ชีวมวล พื้นที่ในเมืองยังมีค่าฝุ่นจากการจราจรและอื่น ๆ ที่เกินมาตรฐานองค์การอนามัยโลก (WHO) ที่กำหนดค่าแนะนำสำหรับค่าเฉลี่ย PM2.5 ในเวลา24 ชั่วโมงเท่ากับ 15 มคก./ ลบ.ม. จึงควรมีการจัดอันดับความสำคัญในการแก้ปัญหาและบรรเทาผลกระทบจากฝุ่น PM2.5 ในแต่ละช่วงเวลาของปี
ทั้งนี้ การศึกษาดังกล่าวเป็นสถานการณ์และตัวอย่างฝุ่นของปี 2562 ในบริเวณเมืองเชียงใหม่เท่านั้น มิได้เป็นของภาพรวมทั้งจังหวัด ซึ่งในแต่ละปีอาจมีความแตกต่างของสถานการณ์และการผันแปรของเส้นทางการเคลื่อนที่ของมวลอากาศ
เรียบเรียงโดย นายสรณะ จรรย์สืบศรี, รศ.ดร.สมพร จันทระ
ศูนย์วิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ที่มา : Faculty of Science, Chiang Mai University
ร่วมแสดงความคิดเห็น