ร้อยเรื่องเมืองล้านนา

ร้อยเรื่องเมืองล้านนา ตอนที่ 8 สล่าปิดทอง “…มีความซื่อสัตย์ และมีใจรักในศาสนา ถ้าเรามีจิตตั้งมั่น มันก็มีความสุขในการทำมันไม่ใช่แค่รุ่นเราที่ทำมา มันตั้งแต่รุ่นพ่อรุ่นแม่ กี่ร้อยกี่พันปีเขาก็ทำดีมา เราทำให้ดีที่สุด ก็โอเคแล้ว… ”— ภานุชิต พรหมเมือง — งานลงรักปิดทอง ถือเป็นงานที่แสดงถึงภูมิปัญญา และความรู้ด้านศิลปะของเหล่าสล่าปิดทอง โดยมีวัสดุสำคัญ คือยางรัก ปิดทับด้วยทองคำเปลว เพื่อตกแต่งสถาปัตยกรรม และประติมากรรมให้มีสีทองอร่าม เป็นงานศิลปะที่ผสมผสานระหว่างงานฝีมือ และเทคนิคการสร้างสรรค์อันซับซ้อน เป็นความวิจิตร งดงามที่อยู่คู่กับศาสนามาตั้งแต่ครั้งโบราณกาล ความรัก และ ความศรัทธาของชาวล้านนากับพระพุทธศาสนานั้นถือเป็นสิ่งที่อยู่คู่กันมาอย่างยาวนาน และจากความรัก ความศรัทธา ก็ได้ทำให้เกิดศิลปะคู่บ้านคู่เมือง ตราบใดที่พระพุทธศาสนายังเจริญรุ่งเรืองคู่ดินแดนล้านนา และประเทศไทย งานศิลปกรรมชั้นสูง หัตถกรรมการปิดทองนี้ ก็จะยังคงเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องได้รับการสืบทอด และคงไว้ซึ่งการดำรงอยู่ของช่างหัตถศิลป์ ตำนานเล่าขาน…งานปิดทองงานลงรักปิดทอง ถือเป็นงานศิลปหัตถกรรมไทย แขนงหนึ่งที่จัดอยู่ในงานช่างสิบหมู่ประเภทช่างรัก คนไทยรู้จักการลงรักปิดทองพระพุทธรูป และลวดลายต่าง ๆ มาอย่างยาวนาน ไม่น้อยกว่าสมัยสุโขทัย มีการค้นพบหลักฐานการลงรักปิดทอง ไม่ว่าจะเป็นพระพุทธรูปที่หล่อด้วยโลหะ ปั้นปูนสด หรือจักสานด้วยไม้ไผ่ และการลงรักปิดทองคำเปลว แม้หลักฐานของการปิดทองจะยังไม่มีหลักฐานที่แน่ชัด แต่มีการกล่าวถึงอานิสงส์ของการทำบุญด้วยทอง […]

ร้อยเรื่องเมืองล้านนา ตอนที่ 7 สล่าปั้น “…ถ้าสินค้าไม่ดีจริงคงไม่อยู่ถึง 200 กว่าปี คนปั้นเริ่มสูงอายุ เริ่มสูญหายไปตามกาลเวลา อยากให้วัฒนธรรมที่มีอยู่ 200 กว่าปี ยังคงอยู่คู่กับบ้านเหมืองกุงของเรา… ”— วชิระ สีจันทร์ – ชุมชนบ้านเหมืองกุง ชุมชนที่มีประวัติศาสตร์มาอย่างยาวนาน และมีการถ่ายทอดการทำเครื่องปั้นดินเผา มาตั้งแต่บรรพบุรุษ กว่า 200 ปี คนโทยักษ์ หรือที่คนภาคเหนือ เรียกกันว่า น้ำต้น สิ่งที่ตั้งตระหง่าน อยู่ ณ ตำบลหนองควาย อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ คือ สัญลักษณ์ทางเข้าสู่บ้านเหมืองกุง หมู่บ้านที่รวมยอดสล่าเครื่องปั้นดินเผา ที่มีการใช้วิธีปั้นแบบดั้งเดิม ในวันนี้เราแทบจะหาดูจากที่ไหนไม่ได้อีกแล้ว ตำนานงานช่าง คนปั้นดิน บ้านเหมืองกุง ที่มีการเชื่อมโยงสีสันวัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิตของคนล้านนา จากอดีตสู่ปัจจุบัน ชุมชนบ้านเหมืองกุง…เส้นทางภูมิปัญญากว่า 200 ปี หมู่บ้านเหมืองกุงเดิมมีชื่อว่า “บ้านสันดอกคำใต้” เป็นหมู่บ้านเก่าแก่ของเชียงใหม่ มีการปั้นน้ำต้น และหม้อน้ำมานานกว่า 200 […]

ร้อยเรื่องเมืองล้านนา ตอนที่ 6 สล่าคัวตอง “…ลายนี้มันควรจะดุนอย่างไรให้มันสวยแต่ละคนไม่เหมือนกัน ให้นั่งทำไม่เหมือนกันสักชิ้นจิตวิญญาณของสล่าที่ตอกลงไป งานคัวตอง Handmade งานศิลปะที่หาดูได้ยาก… ”— นิวัติ เขียวมั่ง – บอกเล่าผ่านกาลเวลา….งานคัวตองเครื่องหมายสะท้อนวิถีชีวิตชาวล้านนาในอดีต งานคัวตอง หรือ งานเครื่องทองเหลือง คือ สัญลักษณ์ของความรุ่งเรือง และความยิ่งใหญ่ในงานหัตถกรรมล้านนา “คัว” หมายถึง งานฝีมือ หรือ งานหัตถการ “ตอง” คือ ทองเหลือง “คัวตอง” จึงหมายถึง งานเครื่องทองเหลืองที่ถูกทำขึ้นมาด้วยการตีขึ้นรูป และนำมาฉลุลายด้วยฝีมือของ ‘สล่า’ หรือช่างคัวตอง ที่ทำขึ้นมาด้วยความประณีต ต้นกำเนิดงานหัตถศิลป์ล้ำค่านี้ มีการสันนิษฐานว่า น่าจะเริ่มจากยุค “เก็บผักใส่ซ้า เก็บข้าใส่เมือง” ที่พระเจ้ากาวิละได้ทำการกวาดต้อนผู้คนจากหลายที่มารวมตัวกัน ซึ่งกลุ่มคนเหล่านั้น ต่างคนต่างมีทักษะเฉพาะตัว ไม่ว่าจะเป็นช่างหล่อ ช่างแกะสลัก ช่างเงิน ช่างเขิน เป็นต้น จึงมีการคาดการณ์ว่า งานคัวตอง น่าจะถือกำเนิดขึ้นในช่วงนี้ สล่าที่ถูกกวาดต้อนมา ได้ทำการหล่อพระพุทธรูปสำริดขึ้นเป็นจำนวนมาก อยู่ในบริเวณย่านถนนช่างหล่อ ใกล้กับวัดพวกแต้ม […]

ร้อยเรื่องเมืองล้านนา ตอนที่ 5 สล่าไม้บ้านถวาย “…อีกไม่เกิน 10 ปี ทุกอย่างจะหายไป การสืบทอดภูมิปัญญาในด้านแกะสลักมันหายไปแล้ว มาบ้านถวาย มาสัมผัสของจริง สัมผัสด้วยตัวเอง ท่านจะรู้คุณค่าของงาน คำว่าภูมิปัญญามันมีค่า ต่อไป 10 ปี ใครแกะเก่งใครแกะได้คนนั้นจะรวย… ”— สวัสดิ์ พันธุศาสตร์ – ตำนานไม้แกะสลักบ้านถวาย ศิลปหัตถกรรมที่มีชื่อเสียงมากที่สุดของเชียงใหม่ บ้านถวาย ชุมชนที่อยู่มายาวนานกว่า 100 ปี หมู่บ้านหัตถกรรมไม้แกะสลัก ตั้งอยู่ในอำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ จากชุมชนที่ทำการเกษตรกรรม กลายมาเป็นชุมชนที่ทุกคนร่วมใจกันสร้างสรรค์งานหัตถกรรมจากไม้ จนเป็นชุมชนต้นแบบ และยกระดับไม้แกะสลักให้เป็นงานศิลปหัตถกรรมระดับชาติ ปี 2500 จุดเริ่มต้นของตำนานไม้แกะสลัก เมื่อเกิดภาวะฝนแล้ง นาล่ม ชาวบ้านไม่สามารถทำการเกษตรได้ ต้องดิ้นรนต่อสู้ ออกไปทำงานนอกหมู่บ้าน จะมีพ่อลุง 3 ท่าน ที่เป็นช่างไม้ของชุมชนบ้านถวาย ได้ไปทำงานเป็นช่างไม้อยู่ที่ประตูเชียงใหม่ ได้ซ่อมแซมโบราณวัตถุ ไม้แกะสลักที่ชำรุด จนตระหนักได้ว่า ไม้เหล่านั้นสามารถซ่อม และแกะสลักมันได้ จึงเริ่มเกิดการเรียนรู้ และสร้างทักษะด้านแกะสลัก […]

ร้อยเรื่องเมืองล้านนา ตอนที่ 4 สล่าเงิน วัดศรีสุพรรณ “…ถ้าใช้จิตวิญญาณตอกลงไปในเครื่องเงิน ชิ้นงานจะมีความเป็นอมตะ ต่อให้ตัวตาย แต่จิตวิญญาณที่ฝังอยู่ในเครื่องเงิน ก็ยังคงอยู่นิจนิรันดร์… ”— พ่อครูดิเรก สิทธิการ — ยอดสล่า ผู้อุทิศทั้งชีวิตเพื่อสืบสานวัฒนธรรมล้านนา เครื่องเงินอันทรงคุณค่าให้อยู่คู่แผ่นดินไทย ไม่เลือนหายไปตามกาลเวลา พ่อครูดิเรก สิทธิการ ผู้เกิด และเติบโตมาในครอบครัวช่างดุนโลหะ สลักเงิน ในชุมชนบ้านวัวลาย จังหวัดเชียงใหม่ เป็นยอดสล่าพื้นบ้านดุนลายเครื่องเงิน ผู้มีความเชี่ยวชาญ เฉพาะด้าน ในเรื่องของการดุนโลหะ เปลี่ยนจากแผ่นโลหะเรียบ ๆ ไร้ลวดลาย ให้กลายเป็นลวดลายสุดวิจิตร มีการออกแบบทั้งลวดลายไทย และลวดลายร่วมสมัย “สิ่งที่ภูมิใจมาก ๆ เมื่อไม่นานมานี้ ทางกระทรวงวัฒนธรรม เขาเลือกสินค้าชุมชนวัวลายเรา มอบให้เป็นของที่ระลึกผู้นำเอเปค ถ้าพูดถึงมูลค่าไม่นับว่าแพงหรอก แต่คุณค่ามันอยู่ที่ว่า สกุลช่างบ้านเรา ได้รับเกียรติ ได้เป็นตัวแทนในการทำ นับเป็นสตางค์มันไม่แพง แต่มันอยู่ที่จิตใจ” — พ่อครูดิเรก สิทธิการ — สล่าที่เป็นความภาคภูมิใจของชาวล้านนา พ่อครูดิเรก สิทธิการ […]

ร้อยเรื่องเมืองล้านนา ตอนที่ 3 สล่าหล่อพระล้านนา “…ขึ้นโครงร่าง ขึ้นฐาน ขึ้นบัว ขึ้นตัว จนถึงรูปลักษณะของพระ เป็นแบบเก่าแท้ๆ แบบโบราณ ก็จะมีอยู่ที่นี่ อยู่หลังเดียว ถ้าหมดรุ่นลุงอี๊ดไป คิดว่าบ้านช่างหล่อก็คงเหลือแต่ชื่อ… ”— ลุงอี๊ด ชัยรัตน์ แก้วดวงแสง — หนึ่งเดียวที่ยังคงอยู่ ช่างหล่อพระโบราณ ผู้สืบสานงานประติมากรรมพุทธศาสนา เด็กชายคนหนึ่งที่เติบโตมาในครอบครัวที่มีอาชีพเป็นช่างหล่อพระ คอยดู คอยซึมซับ จนในวันนี้เด็กคนนั้นได้เติบโตมาเป็นสล่าหล่อพระล้านนาแบบแท้ๆ หนึ่งเดียวที่คงเหลืออยู่ในเชียงใหม่แห่งนี้ “ลุงอี๊ด ชัยรัตน์ แก้วดวงแสง” ทายาทรุ่นที่ 5 ของตระกูล ผู้สืบทอดการหล่อพระจากรุ่นปู่ รุ่นทวด ยาวนานมากว่า 100 ปี องค์ความรู้ทั้งหมดที่ได้มา ล้วนมาจากการสังเกต เก็บเกี่ยวประสบการณ์จากที่บ้าน และเรียนรู้เพิ่มเติมจากแหล่งอื่น ๆ ให้ได้มากที่สุด ถนนช่างหล่อ ตำบลหายยา อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นที่ตั้งของบ้านลุงอี๊ด สล่าหล่อพระล้านนา และยังเป็นถนนที่มีร่องรอยของรากเหง้าวัฒนธรรมฝังไว้อยู่ทั่วทุกทิศ นับตั้งแต่สมัยพญามังรายเริ่มสร้างบ้านแปลงเมืองเชียงใหม่ พ.ศ. 1839 […]

“อักษรล้านนา” มรดกล้ำค่าทางอักษรศาสตร์ กุญแจสำคัญไขประตูสู่อดีต “…คำเมืองถ้าคนเมืองไม่พูด แล้วใครจะพูด หนังสือตัวเมือง ถ้าคนเมืองไม่เรียน ไม่เขียน ไม่อ่านแล้วใครจะเป็นคนทำ… ” — อาจารย์ เกริก อัครชิโนเรศ — ภูมิปัญญาชาวล้านนา อักษรแห่งมนต์ขลัง ที่อยู่มานานกว่า 700 ปี อักษรธรรมล้านนา หรือ อักษรธรรมเมือง คนเมืองจะเรียกว่า “ตั๋วเมือง” คือ ตัวหนังสือของคนเมือง เขียนเรื่องในพระพุทธศาสนาทั้งหมด และรวมไปถึงเรื่องพิธีกรรม ความเชื่อเรื่องโหราศาสตร์ เรื่องวรรณกรรมอีกด้วย  — อาจารย์ เกริก อัครชิโนเรศ นักวิชาการด้านล้านนาศึกษา — “ตั๋วเมือง” หรือ “ตัวเมือง” เป็นภาษาที่ใช้สื่อสารของชาวล้านนา ถือได้ว่าเป็นอักษรแห่งภาษาแม่ของชาวล้านนา  ใช้เป็นภาษาที่เขียนลงในหนังสือทางราชการของอาณาจักรล้านนา ในช่วงประมาณ 700 ปีที่ผ่านมา หลักฐานที่มีอักษรล้านนาปรากฏอยู่ มีทั้งบนศิลาจารึก พับสา (สมุดที่ทำขึ้นจากเปลือกของ ไม้สา เป็นเสมือนตำรา คู่มือของนักวิชาการพื้นบ้านล้านนา) และคัมภีร์ใบลาน ในอดีตอักษรล้านนา […]

ต้นทุนวัฒนธรรม จิตวิญญาณแห่งล้านนา อาณาจักรล้านนา ดินแดนแห่งวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ล้านนาที่ยาวนาน นำไปสู่การหลอมรวมของอิทธิพลทางภาษา ศิลปะ วัฒนธรรม ของหลากหลายชาติพันธุ์ จนกลายมาเป็นวัฒนธรรมล้านนาอันล้ำค่า อันมีอัตลักษณ์ หาดูจากที่ไหนไม่ได้ นอกจากแผ่นดินล้านนาแห่งนี้ วัฒนธรรมที่เกิดการพัฒนาตามยุคสมัย ส่งต่อ และ ตกทอดสู่รุ่นลูกรุ่นหลานมาอย่างยาวนานกว่าหลายศตวรรษ และทุกวันนี้ก็ยังคงอยู่บนความภาคภูมิใจของชาวล้านนา อาณาจักรล้านนา อาณาจักรแห่งความเจริญรุ่งเรืองทั้งศิลปะ วัฒนธรรม และวิถีชีวิต “ ล้านนา ” ครอบคลุม 8 จังหวัดของภาคเหนือ คือ เชียงใหม่, ลำพูน, ลำปาง, เชียงราย, พะเยา, แพร่, น่าน และแม่ฮ่องสอน โดยมีศูนย์กลางสำคัญของดินแดนล้านนานับจากอดีตมาจนถึงปัจจุบัน คือ เมืองเชียงใหม่ วิถีชีวิตของคนล้านนา เปี่ยมไปด้วยประเพณี ศิลปวัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น แหล่งรวมความศรัทธา และความเชื่อ ที่มีต้นกำเนิดมายาวนานกว่า 700 ปี มีแอ่งกำเนิดวัฒนธรรมที่สำคัญอย่าง แอ่งเชียงใหม่ – ลำพูน, แอ่งลำปาง, แอ่งเชียงราย […]