arisa

“ครัวตาน” เอกลักษณ์วัฒนธรรมล้านนาคำว่า “ครัว” ในภาษาถิ่นล้านนา หมายถึง วัตถุ สิ่งของ หรือเครื่องใช้ ส่วนคำว่า “ตาน” (ทาน) หมายถึง การถวายหรือการให้ เมื่อรวมกันแล้ว “ครัวตาน” จึงหมายถึง เครื่องไทยทาน หรือสิ่งของที่จัดเตรียมเพื่อนำไปถวายเป็นทานในงานบุญต่าง ๆ โดยชาวล้านนามักเรียกสิ่งของที่ตกแต่งอย่างงดงามเหล่านี้ว่า “ต้น” หรือ “ต้นครัวทาน” ต้นกำเนิดประเพณี “แห่ครัวตาน”ประเพณีแห่ครัวตานเป็นวัฒนธรรมเก่าแก่ที่สะท้อนถึงความศรัทธาและความร่วมมือของชาวล้านนา งานแห่ครัวตานจะจัดขึ้นเนื่องในโอกาสสำคัญของหมู่บ้าน เช่น งานตานสลากภัต งานฉลองโบสถ์ วิหาร หรือศาลา รวมถึงการถวายถาวรวัตถุที่เป็นประโยชน์ต่อพระพุทธศาสนาและชุมชน การจัดครัวตานเริ่มต้นจากการรวบรวมสิ่งของ เครื่องใช้ เครื่องบริโภค และจตุปัจจัยไทยทาน จากนั้นชาวบ้านจะร่วมมือกันตกแต่งสิ่งของเหล่านั้นให้เป็นพุ่ม หรือรูปทรงต่าง ๆ เช่น พุ่มดอกไม้ รูปสัตว์หิมพานต์ รูปโบราณสถาน หรือรูปต้นกัลปพฤกษ์ เมื่อเสร็จแล้วจึงนำต้นครัวตานไปถวายวัด ในการแห่ครัวตาน ขบวนจะมีความงดงามและคึกคัก ชาวบ้านจะจัดรูปขบวนอย่างประณีต มีป้ายชื่อหมู่บ้าน ขบวนฆ้องกลอง หรือกลองยาว บางครั้งมีช่างฟ้อนรำนำขบวนไปด้วย ครัวตานที่จัดตกแต่งนั้นจะถูกแห่ไปยังวัด พร้อมกับเสียงดนตรีพื้นบ้านที่สร้างบรรยากาศแห่งความรื่นเริง เมื่อขบวนครัวตานมาถึงวัด […]

ประเพณี “เขาะเจ๊าเว” หรือที่เรียกกันว่า “ปีใหม่การกินวอ” ของชาวลาหู่ เป็นหนึ่งในงานเฉลิมฉลองที่สะท้อนวิถีชีวิตและความเชื่อของชนเผ่าที่สืบทอดกันมาจากรุ่นสู่รุ่น โดยชาวลาหู่ ซึ่งในอดีตมักถูกเรียกขานว่า “มูเซอ” มีการเฉลิมฉลองปีใหม่ที่แสดงออกถึงเอกลักษณ์เฉพาะตัวอันน่าทึ่ง งานดังกล่าวเปรียบเสมือนโอกาสสำคัญที่สมาชิกในครอบครัวและหมู่บ้าน จะได้กลับมารวมตัวกันอย่างพร้อมเพรียง เพื่อร่วมกันเฉลิมฉลองหลังเสร็จสิ้นฤดูเก็บเกี่ยว ประเพณีที่ผูกพันกับวิถีชีวิต การกำหนดวันเฉลิมฉลองปีใหม่ของชาวลาหู่ ไม่มีวันที่แน่นอน แต่จะขึ้นอยู่กับความพร้อมของสมาชิกในหมู่บ้าน หลังจากทุกคนเสร็จสิ้นภารกิจการทำไร่ทำสวน และเมื่อพืชผลเก็บเกี่ยวเสร็จเรียบร้อย แต่ละหมู่บ้านอาจจัดงานในช่วงเวลาที่แตกต่างกัน ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน ทั้งนี้ การกลับมารวมตัวกันของผู้คนจากทุกที่ ไม่ว่าจะเป็นผู้ที่ทำงานหรือเรียนหนังสืออยู่ไกลแสนไกล ยังคงเป็นธรรมเนียมสำคัญของเทศกาลนี้ พิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์และอาหารที่เป็นเอกลักษณ์ การเฉลิมฉลองเริ่มต้นด้วยพิธีบูชาเทพเจ้า “อื่อซา” ผู้เป็นที่เคารพบูชาในความเชื่อของชาวลาหู่ การฆ่าหมูดำเป็นส่วนสำคัญในพิธี โดยเนื้อหมูและหัวหมูจะถูกนำไปเซ่นสังเวยเทพเจ้า พร้อมกับ “อ่อผุ” หรือที่บางแห่งเรียกว่า “ข้าวปุ๊ก” ซึ่งทำจากข้าวเหนียวตำจนเหนียว แล้วปั้นเป็นก้อนกลม พิธีกรรมนี้สะท้อนถึงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ ธรรมชาติ และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ การฉลองที่ยาวนานถึง 12 วันเทศกาลปีใหม่ของลาหู่มีระยะเวลาฉลองทั้งหมด 12 วัน โดยแบ่งออกเป็น 2 ช่วง ได้แก่ กิจกรรมรื่นเริงและการละเล่น ช่วงกลางวัน ผู้ชายจะเล่นขว้างลูกข่าง ส่วนผู้หญิงจะสนุกกับการเล่นสะบ้าและโยนลูกบอลที่ทำจากผ้า ส่วนในเวลากลางคืน จะมีการเต้นรำที่เรียกว่า […]

ในอดีตอันงดงามของชาวล้านนา การเกี้ยวพาราสีหรือการ “แอ่วสาว” ถือเป็นประเพณีที่สะท้อนถึงความงดงามทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิตที่เรียบง่าย ทว่าลึกซึ้ง การแอ่วสาวไม่ได้เป็นเพียงการพูดคุยหรือเกี้ยวพาราสีธรรมดา แต่เต็มไปด้วยศิลปะการใช้ถ้อยคำที่ละเมียดละไม เต็มไปด้วยโวหารกวีและการสนทนาอันสร้างสรรค์ จากงานเก็บเกี่ยวสู่ยามค่ำคืนแห่งความหวาน เมื่อฤดูกาลเก็บเกี่ยวผ่านพ้นไป หนุ่มสาวชาวล้านนาต่างถือโอกาสในช่วงค่ำคืนว่างเว้นจากงานหนัก ออกมาเติมเต็มชีวิตด้วยการพบปะพูดคุย โดยเฉพาะหนุ่มๆ ที่เรียกว่า “บ่าว” จะจับกลุ่มเดินทางไปยังหมู่บ้านอื่น ถือเครื่องดนตรีพื้นเมืองอย่างสะล้อ ซอ ซึง หรือขลุ่ยติดตัว และใช้คำพูดเชิงกวี หรือที่เรียกว่า “คำอู้สาว” เพื่อเกี้ยวพาราสีกับหญิงสาวที่ยังไม่ได้แต่งงาน การสนทนาในบรรยากาศแสนโรแมนติก สาวๆ หลังเสร็จสิ้นงานในช่วงกลางวัน จะอาบน้ำ แต่งตัว และหางานเบาๆ เช่น ปั่นฝ้าย ปักผ้า มานั่งทำที่หน้าบ้าน รอรับหนุ่มๆ ที่จะมาเยี่ยมเยือน หากหนุ่มคนใดมาแล้วถูกใจ สาวๆ จะต้อนรับด้วยความสุภาพ พร้อมสนทนาโต้ตอบในเชิงกวี เช่นหนุ่ม : “อี่นายนาฏน้อง อ้ายมาแอ่วหา จักเติ้กก่อจา ขึ้นไปนั่งอู้”(น้องหญิง พี่มาเยี่ยม จะเป็นการขัดขวางหรือไม่ หากพี่ขอขึ้นเรือนคุยด้วย) สาว : “ขึ้นมาเต๊อะ บ่ถ้ากลั๋วใผ บ่มีคนใด มาแอ่วหาข้า”(ขึ้นมาเถิดจ้ะ […]

ฟ้อนเล็บ ศิลปะการแสดงพื้นเมืองของชาวล้านนา เป็นหนึ่งในสัญลักษณ์สำคัญที่สะท้อนเอกลักษณ์และความงดงามของวัฒนธรรมไทยภาคเหนือได้อย่างโดดเด่น ท่วงท่าการฟ้อนอันอ่อนช้อยและการแต่งกายที่สวยงามแสดงถึงความประณีตและจิตวิญญาณที่สงบเยือกเย็นของผู้คนในภูมิภาคนี้ ต้นกำเนิดฟ้อนเล็บจากราชสำนักสู่สาธารณชน ฟ้อนเล็บ มีประวัติยาวนาน เริ่มต้นจากการแสดงเฉพาะในคุ้มเจ้าหลวงหรือพระราชฐานในอดีต ผู้ฟ้อนส่วนใหญ่มักเป็นเจ้านายฝ่ายในที่ได้รับการฝึกฝนมาอย่างดี โดยเฉพาะในยุคพระราชชายาเจ้าดารารัศมี พระชายาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ได้ทรงส่งเสริมการฟ้อนชนิดนี้ให้แพร่หลายยิ่งขึ้น ช่วงหนึ่งที่การฟ้อนเล็บได้รับความนิยมอย่างสูงคือในปี พ.ศ. 2469 เมื่อพระราชชายาเจ้าดารารัศมีทรงจัดการแสดงฟ้อนเล็บถวายรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) ในโอกาสที่พระองค์เสด็จประพาสภาคเหนือ การแสดงครั้งนั้นทำให้ฟ้อนเล็บกลายเป็นที่รู้จักและยอมรับในวงกว้าง ต่อมาในปี พ.ศ. 2470 ฟ้อนเล็บได้เผยแพร่สู่กรุงเทพฯ ในงานสมโภชพระเศวตคชเดชน์ดิลกฯ ช้างเผือกในรัชกาลที่ 7 ความเปลี่ยนแปลงและการฟื้นฟู หลังยุคเจ้าผู้ครองนคร การฟ้อนเล็บเริ่มลดความนิยมลง แต่ได้รับการฟื้นฟูอีกครั้งในปี พ.ศ. 2503 เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลที่ 9) เสด็จประพาสจังหวัดเชียงใหม่ การฟ้อนเล็บจึงกลับมาเป็นส่วนหนึ่งของงานต้อนรับพระราชอาคันตุกะและการแสดงวัฒนธรรมที่สำคัญ ลักษณะการแสดงและการแต่งกาย ฟ้อนเล็บเป็นการแสดงที่เน้นท่วงท่าฟ้อนอันอ่อนช้อย พร้อมการแต่งกายที่เป็นเอกลักษณ์แบบชาวเหนือ ผู้ฟ้อนสวมเล็บยาวทองเหลืองทั้งแปดนิ้ว ยกเว้นนิ้วหัวแม่มือ เสื้อผ้าของผู้แสดงจะเป็นเสื้อคอกลมแขนยาวและนุ่งผ้าซิ่นมีเชิงลายขวาง พร้อมสไบเฉียง หญิงสาวจะเกล้าผมมวยสูง ทัดดอกไม้และห้อยอุบะ เสริมความงามให้ดูสง่า โอกาสในการแสดงและเพลงประกอบ ในอดีต ฟ้อนเล็บมักแสดงในงานฉลองสมโภช เช่น งานฉลองวัด […]

ประเพณีปีใหม่ไทย หรือที่เรียกกันอย่างคุ้นเคยว่า “สงกรานต์” เป็นช่วงเวลาแห่งความเปลี่ยนผ่านที่สำคัญของชาวไทยและชาวล้านนา สงกรานต์ในอดีตเป็นที่รู้จักในนาม “ปี๋ใหม่เมือง” ซึ่งหมายถึงการเริ่มต้นศักราชใหม่ตามปฏิทินสุริยคติ โดยคำว่า “สงกรานต์” มาจากภาษาสันสกฤต แปลว่า “การเคลื่อนย้าย” อันหมายถึงการเคลื่อนย้ายของดวงอาทิตย์จากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษ นับเป็นช่วงเวลาที่คนโบราณถือเป็นโอกาสสำคัญสำหรับการเริ่มต้นสิ่งใหม่ที่เป็นมงคล ในอดีต ปีใหม่ไทยถูกกำหนดให้ตรงกับวันที่ 13-15 เมษายน ก่อนที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม จะเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่เป็นวันที่ 1 มกราคม ตามหลักสากลในปี พ.ศ. 2484 อย่างไรก็ตาม ประเพณีสงกรานต์ยังคงได้รับการสืบสานในฐานะมรดกวัฒนธรรมอันล้ำค่า โดยเฉพาะในภาคเหนือที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์และความหมายดั้งเดิมไว้ในทุกขั้นตอน ป๋าเวณีปี๋ใหม่เมือง ความเชื่อและกิจกรรมสำคัญ มรดกวัฒนธรรมที่ยังยืนยง แม้ยุคสมัยจะเปลี่ยนไป แต่ประเพณีสงกรานต์ของชาวล้านนายังคงสะท้อนถึงความเชื่อ ความศรัทธา และความสัมพันธ์ในชุมชน การดำหัวผู้ใหญ่ การทำบุญตานขันข้าว และการประดับตุงล้วนเป็นสัญลักษณ์ของการเคารพธรรมชาติ ผู้ใหญ่ และบรรพบุรุษ เทศกาลป๋าเวณีปี๋ใหม่เมือง จึงไม่เพียงเป็นวันเฉลิมฉลอง แต่ยังเป็นเครื่องหมายแห่งการสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมที่เปี่ยมไปด้วยคุณค่า และเป็นความทรงจำอันยิ่งใหญ่ที่เชื่อมโยงคนล้านนาเข้ากับรากเหง้าแห่งภูมิปัญญาดั้งเดิมที่งดงามตลอดกาล ที่มา : https://accl.cmu.ac.th/Knowledge/details/2630 , https://www.finearts.go.th/promotion/view/34615-%E0%B8%9B%E0%B9%8B%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%93%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B8%B5%E0%B9%8B%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87 รูปภาพจาก : https://www.chiangmainews.co.th/social/3270938/