ระวัง!! พยาธิใบไม้ตับ ภัยเงียบที่ก่อเกิดมะเร็ง

เมื่อสองวันก่อน ผมได้เจอเพื่อนเก่าสมัยเรียนสายอาชีพด้วยกัน หลังจากที่เราไม่ได้เจอกันมานาน จึงอยากกินลาบหมูลาบปลาอร่อยๆ จึงชวนเพื่อนไปร้านที่คนนิยมกัน แถวๆถนนสายดอย สะเก็ด มีเมนูทั้งลาบปลาดิบ ปลาสุก เราก็คุยกันว่าสมัยก่อนต้องสั่งลาบปลาดิบ ลาบหมูดิบ ควายดิบแน่นอน เพราะรสชาติหวานของเนื้อปลา เนื้อหมู เนื้อควาย แต่เดี๋ยวนี้ผมไม่กล้าจริงๆ เพราะข่าวของกระทรวงสาธารณสุข ว่าคนไทยป่วยเป็นมะเร็งตับ – ท่อน้ำดี เพิ่มมากขึ้น
จากวันนั้นมา พอมีเวลาผมจึงสอบถามความรู้จากเพื่อนคือ ดร.อดุลย์ศักดิ์ วิจิตร นักวิชาการสาธารณสุขชำนาญการพิเศษ ว่าโรคนี้มันคืออะไรกันแน่ ตามประสานักข่าว จากนั้นเพื่อนก็บอกว่ามะเร็งท่อน้ำดี คนไทยพบสูงมากที่สุดในโลก อัตราการเกิดจะเพิ่มขึ้นตามอายุที่มากขึ้น โดยชายจะสูงกว่าหญิง ตัวเลขของผู้ป่วยโดยเฉพาะในภาคอีสานและภาคเหนือ ยังสูงจนน่าตกใจ เมื่อสถิติของผู้เสียชีวิตจากเนื้อร้ายในท่อน้ำดี ล้วนเกิดจากพยาธิใบไม้ตับทั้งสิ้น
พยาธิใบไม้ในตับ นับว่าเป็นภัยเงียบ ที่อยู่ในวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของคนไทย เกิดจากพฤติกรรมการกินปลาน้ำจืด ที่มีเกล็ดแบบสุกๆดิบๆ เช่น กินก้อยปลา(คนอีสาน) ลาบปลาดิบ ปลาร้า ปลาส้ม ที่ไม่ปรุงให้สุกด้วยความร้อน รวมทั้งการรับประทานอาหารหมักดอง เช่น ปลาร้า ปลาจ่อม ปลาส้ม ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดมะเร็งท่อน้ำดีได้ ซึ่งมีหลักฐานทางระบาดวิทยาบ่งชี้ว่า การเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับบ่อยๆซ้ำๆหลายครั้ง เป็นสาเหตุให้เกิดโรคมะเร็งตับและท่อน้ำดี อาการของโรคพยาธิใบไม้ตับ คือในระยะแรกที่ติดโรค และพยาธิใบไม้ตับยังมีปริมาณไม่มาก รวมทั้งเนื้อตับยังมีการอักเสบเปลี่ยนแปลงเพียงเล็กน้อย

ผู้ป่วยจะไม่มีอาการ ต่อมาเมื่อมีการติดเชื้อเรื้อรัง พยาธิมีจำนวนมาก และตับเสียหายมากขึ้น ผู้ป่วยจะไม่มีอาการเฉพาะของโรคนี้ อาการจะเหมือนอาการของโรคระบบทางเดินอาหารทั่ว ไป เช่น ปวดท้อง มักปวดบริเวณตับ (ปวดท้องด้านขวาตอนบน) จากตับอักเสบ แน่นอึดอัดท้องจากตับโต อาจคลำพบตับได้ (ปกติจะคลำไม่พบตับ) ซึ่งผู้ป่วยอาจพบอาการว่ามีก้อนในท้องด้านขวาบน นอกจากนั้น คือ อาการคล้ายอาการจากภาวะอาหารไม่ย่อย (ท้องอืด ท้องเฟ้อ) เบื่ออาหาร อาจท้องเสียเรื้อรัง หรือท้องเสียสลับท้องผูกเมื่อโรคเป็นมากขึ้น คือตับอักเสบเสียหายมาก ร่วมกับตัวพยาธิ และไข่พยาธิอุดตันทางเดินน้ำดีในตับมากขึ้น ผู้ป่วยจะมีอาการปวดท้องด้านขวาบนเพิ่มมากขึ้น แน่นท้องจากตับโตมากขึ้น ตัวและตาจะเหลืองจากมีการอุดกั้นท่อน้ำดี ส่งผลให้ น้ำดีที่สร้างจากตับไม่สามารถไหลลงสู่ลำไส้เล็กได้ตามปกติ จึงเกิดอาการของโรคดีซ่าน พบผู้ป่วยผอมลง/น้ำหนักลด เบื่ออาหารมากขึ้น และมักมีน้ำในท้อง/ท้องมาน ร่วมกับอาการตัวบวม โดยเฉพาะบวมเท้า จากภาวะร่างกายขาดอาหาร เมื่อตับอักเสบมากขึ้นๆ ตับจะสูญเสียการทำงาน เกิดภาวะตับวายและผู้ป่วยจะเสียชีวิตในที่สุด การวินิจฉัยโรคพยาธิใบไม้ตับ ด้วยการตรวจอุจจาระหาไข่ของพยาธิ ซึ่งในช่วงติดเชื้อระยะแรกๆ อาจต้องตรวจอุจจาระจึงจะสามารถตรวจพบไข่ได้ ประวัติชอบกินลาบปลาดิบ ส่วนการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ ที่มีประสิทธิภาพที่สุด ได้ผล 100 % คือ การไม่กินปลาน้ำจืดดิบ หรือปรุงสุกๆดิบๆ ต้องกินแต่ที่ปรุงสุกอย่างทั่วถึง ด้วยอุณหภูมิสูงตั้งแต่ 70 องศา ขึ้นไปเสมอ เรามาร่วมมือร่วมใจป้องกันโรคมะเร็งตับ-มะเร็งท่อน้ำดี ให้หมดไปจากประเทศไทยเราครับ