ช่วงปลายเดือนมกราคม เข้าสู่เดือนกุมภาพันธ์ของทุกปีชาวบ้านจะออกขุดหา “ไข่แมงมัน” ซึ่งไข่แมงมันที่จะโตเต็มที่มีขนาดโตเท่าไข่มดแดง จะอยู่ช่วงเดือนออกเหนือ ราวปลายเดือนกุมภาพันธ์ การหาไข่แมงมันมิใช่ว่าใครๆ ก็หาได้กันทุกคน มีเพียงไม่กี่คนเท่านั้นที่จะขุดหาพวกมันเจอ ซึ่งเป็นความสามารถพิเศษเฉพาะตัวของคนๆ นั้น ที่สำคัญต้องมีความอดทน และสายตาก็ต้องดีเป็นเลิศ เพราะตัวของแม่แมงมัน มีขนาดเล็กมากตัวเท่าปลายเข็ม มีสีเหลืองจางแทบมองด้วยตาเปล่าไม่เห็นนั้นเอง
ที่นี้อุปกรณ์ในขุดหาไข่แมงมัน มีจอบ เสียม หรือแว่นสายตาสำหรับคนสายตาไม่ดีด้วย การที่จะพบแมงมันอยู่ที่ไหน ก็ต้องหาข้อมูลจากปีที่แล้วเมื่อช่วงต้นฤดูฝนที่แมลงทั้งหลายผุดออกจากใต้ดินมา เมื่อพบว่าแม่แมงมันออกจากรังของมันบริเวณนี้ ก็จำบริเวณจุดนั้นไว้ โอกาสที่จะพบรังใต้ดินนั้นมีมาก หรือสุ่มขุดไปเรื่อยๆที่เห็นว่าเป็นบริเวณที่แมงมันอาศัยอยู่ ถ้าโชคดีก็ขุดเจอ
ส่วนวิธีการขุดหาแมงมันนั้น ต้องขุดดินลงไปลึกประมาณ 1 เมตร แล้วก็มองหาแมงมันและรูเล็กๆของมันมีขนาดเท่าเข็มเย็บผ้า เมื่อเจอตัวแมงมันแล้วก็ขุดตามรูของมันไปเรื่อยๆบางครั้ง กว่าจะพบรังของมันต้องขุดดินไปไกล 5-6 เมตร หรือเป็น 10 เมตร กันเลยทีเดียว ประกอบกับพื้นที่ดินที่แมงมันชอบอาศัยอยู่ต้องเป็นพื้นดินที่แห้ง การขุดก็เป็นไปด้วยความยากลำบาก โดยเฉพาะการมองหาตัวแมงมันต้องเพ่งสายตาดูอย่างละเอียด เมื่อเจอโพรงไข่แมงมันแล้ว ก็นำทับพีตักขึ้นจากโพรงมีทั้งไข่แมงมันผสมอยู่กับดิน ทราย หรือเศษกิ่งไม้เล็กๆนำใส่ถังหรือกระสอบ ส่วนปริมาณของไข่แมงมันจะได้มากหรือได้น้อยนั้นก็ขึ้นอยู่รังของมันจะมีขนาดไหน แต่มากที่สุดจะอยู่ในราว 1 กิโลรัมต่อหนึ่งรังเท่านั้น
จากนั้นวิธีกรองเอาไข่แมงมันแยกออกจากดิน ทรายและกิ่งไม้นั้น ชาวบ้านก็ใช้ภูมิปัญญาของท้องถิ่น เทน้ำลงไปในถังที่มีไข่แมงมันอยู่ ไข่แมงมันก็จะลอยขึ้นมาเหนือน้ำแล้วก็เทเอาไข่แมงมันลงไปผ้าที่ผูกห้อยทั้ง 4 ด้านของปลายเสาเพื่อให้สะเด็ดน้ำ ทำความสะอาดไข่แมงมันหลายๆรอบจนมั่นใจว่าสะอาดดีแล้ว เหลือแต่ไข่แมงมันเท่านั้น
“ไข่แมงมัน” ถือว่าเป็นอาหารที่เลิศรสของชาวล้านนา 1 ปีได้บริโภคครั้งเดียว สำหรับเมนูของไข่แมงมัน ปรุงอาหารได้หลายหลาก เช่น แมงมันจ่อม วิธีทำนำน้ำสะอาดใส่ในถ้วยที่มีไข่แมงมันอยู่พอคลุกคลิก ใส่เกลือเล็กน้อย ตามด้วยกระเทียมผสมลงไป ดองไว้ 1 คืน แล้วนำเครื่องปรุงมีใบกระเทียมสด ผักชีและพริกแห้งผิงไฟ คนให้เข้ากันก็สามารถบริโภคได้เลย หรือจะทำเมนูไข่แมงมันห่อหมก, ห่อนึ่งไข่แมงมัน, ไข่แมงมันไข่เจียว, ใส่แกงผักหวาน ฯลฯ เป็นต้น
สำหรับราคาของไข่แมงมันในฤดูกาล ปี 2560 นี้ ชาวบ้านที่ขายปลีก ใส่ห่อใบตองกล้วย หรือใส่ถุงพาสติก จะอยู่ในราคา 1 ซ้อนโต๊ะ 50 บาท หรือขายเป็นกิโลกรัมๆละ 1,000 บาท
“แมงมัน” ถือได้ว่าเป็นทรัพย์ในดินของเจ้าของที่ดินผืนนั้นๆทีเดียว ใครจะเข้าไปขุดตามอำเภอใจตนเองไม่ได้ ก็ต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของที่ดินก่อน โดยมีการแบ่งปันไข่แมงมันที่ขุดได้คนละ 1 ส่วน แต่ถ้าหากไม่ขออนุญาตจากเจ้าของที่ดินเสียก่อน อาจจะถูกเจ้าของที่ดินแจ้งจับดำเนินคดีได้ หรือหากเป็นคนบ้านเดียวกันอาจเกิดการทะเลาะเบาะแว้งถึงขั้นมองหน้ากันไปติดทีเดียว
อย่างไรก็ตามเจ้าของที่ดิน จะไม่ยอมให้ใครเข้ามาขุดหาไข่แมงมันในพื้นที่ดินของตน จะเก็บไว้จับตอนไข่แมงมันจะโตเต็มวัย มีปีกออกมาเป็นตัวขึ้นออกจากรังขึ้นมาบนดินในช่วงต้นฤดูฝน เพื่อบินออกไปผสมพันธุ์กับตัวผู้ ซึ่งแมงมันที่ออกเป็นตัวแล้วจะมีราคาค่อนข้างแพง กิโลกรัมๆละ 2,000 บาท ที่สำคัญจะมีบริโภคทุกฤดูกาล นั่นเอง
เจ็ดขุนพล
ร่วมแสดงความคิดเห็น