จ.พะเยา สืบทอดพิธีกรรม ผีย่าหม้อนึ่งทำนายทายทัก ที่สืบทอดมาแต่โบราณ

ยายแก้ว เขียวสืบ คุณยายวัย 85 ปี ในพื้นที่หมู่ที่ 4 ต.ท่าวังทอง อ.เมือง จ.พะเยา กำลังทำการทำนายทายทักในเรื่องของโชคชะตา รวมทั้งการเจ็บไข้ได้ป่วย หรือของหาย ด้วยการใช้อุปกรณ์นึ่งข้าว เป็นการทำนายทายทักที่ชาวล้านนา เรียกว่า “ผีย่าหม้อนึ่ง” หรือผีพ่อดำ–แม่ดำ ที่ชาวล้านนาได้มีการสืบทอดพิธีกรรมดังกล่าวมาตั้งแต่โบราณ โดยการทำนายทายทัก ก็จะมีอุปกรณ์ที่ใช้สำหรับนึ่งข้าว และใช้ไม้ไผ่คาดเป็นแขนขา รวมทั้งนำผ้าดำเข้าคลุมเป็นเสื้อ จากนั้นก็จะเรียกผีให้เข้าสิงอุปกรณ์ทายทักดังกล่าว ซึ่งอุปกรณ์ในเรื่องของการทำพิธีกรรมนั้น ก็จะมีพริกหนุ่ม พลู 4 ใบ กล้วย 2 ลูก ข้าวเหนียว 2 ปั้น เป็นเครื่องสักการะ

จากนั้นก็จะนำอุปกรณ์ทำนายทายทักดังกล่าวนั้น เข้าทำการถามไถ่บริเวณถาดที่ใส่ข้าวสาร โดยส่วนใหญ่แล้วก็จะมีการทำนายทายทัก ในเรื่องของเด็กที่มักจะร้องไห้ และจะถามถึงในเรื่องของเป็นใครมาเกิด หรือจะเป็นเรื่องของหาย เจ็บไข้ได้ป่วยและแนวทางในการรักษา ซึ่งการทำนายทายทักก็จะมีการถามกับร่างที่เป็นผีย่าหม้อนึ่ง ซึ่งหากทายถูกก็จะมีการเคาะอุปกรณ์ลงกับพื้นถาด และถ้าหากทายทักไม่ถูกก็จะไม่มีการเคาะ ซึ่งพิธีกรรมดังกล่าวนั้นชาวล้านนา มีความเชื่อว่ามีสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือผีย่าหม้อนึ่ง มาบอกกล่าวให้รับทราบข้อมูลต่างๆ ที่ต้องการรับทราบและพิธีกรรมดังกล่าวนั้น ปัจจุบันเหลือน้อยลง แต่ยายแก้ว เขียวสืบ วัย 85 ปี ผู้นี้ยังคงสืบทอดพิธีกรรมดังกล่าวอยู่ เพื่อไม่ให้สูญหายไปจากชุมชน

โดยยายแก้ว เล่าว่า ตนเองนั้นได้สืบทอดมาจากรุ่นปู่ย่าตายาย อีกทีหนึ่ง โดยการที่มีการทำพิธีกรรมและมีผีเข้าสิงบริเวณหม้อนึ่ง หรืออุปกรณ์ที่ใช้นึ่งข้าวที่ทำเป็นผีย่าหม้อนึ่งนั้น ตนเองก็จะรู้ด้วยตนเองว่ามีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้น ซึ่งตนเองจะไม่รู้สึกตัว เพียงแต่เป็นสื่อให้กับผีย่าหม้อนึ่งดังกล่าว ซึ่งพิธีกรรมตรงนี้ ส่วนใหญ่แล้วชาวบ้านที่เดินทางมาทำนายทายทัก ก็จะบอกกับตนเองว่าทายได้ตรงตามที่ถามมา ซึ่งตนเองนั้นหากผีย่าหม้อนึ่ง ไม่เข้าสิงบริเวณอุปกรณ์ทายทักดังกล่าวนั้น ตนเองก็จะไม่ทราบข้อมูลแต่อย่างใด

สัมภาษณ์… ยายแก้ว เขียวสืบอายุ 85 ปี บ้านเลขที่ 26 หมู่ 4 ตำบลท่าวังทอง อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา