หากพูดถึงบ้านไม้สักโบราณในเมืองลำปางนั้น มีมาตั้งแต่อดีตหลายร้อยปี แต่ในช่วงที่มีการเปิดสัมปทานทำไม้สักในภาคเหนือ ดูเหมือนว่าจะเป็นยุครุ่งเรืองของบ้านไม้สักก็ว่าได้ เพราะพ่อค้าคหบดีจะนิยมสร้างบ้านด้วยไม้สัก อันเป็นการบ่งบอกถึงฐานะทางสังคม ยิ่งสร้างบ้านได้หลังใหญ่มีจำนวนเสาบ้านมากเท่าใด ก็ถือว่าเป็นคนมีฐานะมากขึ้นเท่านั้น
ดังนั้น ในสมัยก่อนคนโบราณ จึงนิยมสร้างบ้านด้วยไม้สักมีเสาขนาดใหญ่หลายต้น ในจำนวนบ้านไม้สักโบราณของเมืองลำปาง บ้านเสานักดูเหมือนว่าจะมีคนพูดถึงมากที่สุด เพราะเป็นสถานที่รวมเอาข้าวของเครื่องใช้สมัยโบราณมาไว้มากที่สุด การจัดวางในลักษณะเดิมที่เจ้าของบ้านอาศัย อีกทั้งบรรยากาศของบ้านล้านนา ทำให้บ้านเสานักกลายเป็นพิพิธภัณฑ์ ด้านศิลปวัฒนธรรมของเมืองลำปาง ที่ไม่เคยเงียบเหงาไปจากผู้มาเยือน
บ้านเสานัก สร้างขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ.2438 โดยคหบดีพ่อค้าชื่อ “หม่องจันโอง” ซึ่งเป็นต้นตระกูลจันทรวิโรจน์ เป็นบ้านไม้สักโบราณ ศิลปะพม่าผสมล้านนา มีเสาเรือนถึง 116 ต้น ลักษณะที่โดดเด่นของบ้านเสานัก ทำให้อาจารย์จากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าลาดกระบัง ได้มาศึกษาและถ่ายภาพนำไปอ้างอิงเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมล้านนา นอกจากนั้น บ้านแห่งนี้ยังเป็นสถานที่ดูงานของนักศึกษาสถาปัตยกรรม จากหลายสถาบัน จนทำให้ชื่อเสียงของบ้านเสานักเป็นที่รู้จักในหมู่สถาปนิก และนักออกแบบไปทั่วประเทศ
กระทั่งเมื่อปี พ.ศ.2539 สยามสมาคมได้นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับบ้านเสานักไว้ในหนังสือ Heritage Homes of Thailand รวมทั้งมีนิตยสารจากต่างประเทศหลายฉบับ นำเรื่องราว และประวัติของบ้านเสานักไปเผยแพร่ทั่วโลก รูปแบบและความเก่าของบ้านเสานัก สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิต รสนิยม แบบแผนประเพณีพื้นเมืองของชาวลำปางเป็นอย่างดี
ดังนั้น บ้านเสานักจึงเป็นงานสถาปัตยกรรมที่ทรงคุณค่า การอนุรักษ์บ้านเสานัก จึงเป็นประโยชน์แก่คนรุ่นหลัง ในการศึกษาเรียนรู้อดีตความเป็นมาของประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์ทางศิลปวัฒนธรรมของท้องถิ่น นำความภาคภูมิใจมาสู่ชาวลำปางอีกด้วย
ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัฒน์ ท่านเป็นผู้ที่คุ้นเคยกับบ้านหลังนี้มาตั้งแต่เป็นหนุ่ม ก็ได้นำเรื่องราวของบ้านออกเผยแพร่ในรายการโทรทัศน์ และวิทยุและท่านยังเป็นคนแรกที่เรียกบ้านหลังนี้ว่า “บ้านเสานัก” กระทั่งเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย บ้านเสานักตกทอดมาถึงสมัยของ คุณหญิงวลัย ลีลานุช อดีตผู้อำนวยการโรงเรียนลำปางกัลยาณี ซึ่งเป็นหลานตาของหม่องจันโอง ท่านได้ทำการซ่อมแซมปรับปรุงบ้านเสานัก เพื่อเป็นที่อยู่ให้เหมาะสมกับยุคสมัย โดยต้องการอนุรักษ์บ้านให้อยู่ในสภาพคงเดิมให้มากที่สุด ภายหลังจากที่คุณหญิงวลัย ลีลานุช ถึงแก่อนิจกรรม ในปี พ.ศ.2535 บ้านเสานักจึงไม่มีผู้อาศัยอยู่ คุณฌาดา ชิวารักษ์ ได้สืบทอดเจตนารมย์ โดยดูแลบ้านเสานักให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวสำหรับผู้สนใจ
ปัจจุบันบ้านเสานัก จัดเป็นพิพิธภัณฑ์ด้านศิลปวัฒนธรรมของจังหวัดลำปาง เก็บรวบรวมเครื่องใช้โบราณ รูปภาพ ภายในบริเวณบ้านเสานัก ยังมีถุงข้าวเสาหลายและต้นสารภีอายุ 130 ปี
การเดินทางไปบ้านเสานัก เริ่มต้นจากสะพานเขลางค์ไปตามถนนท่ามะโอ เลี้ยวซ้ายเข้าสู่ถนนราษฏร์วัฒนา บ้านเสานักเปิดให้บริการทุกวัน ตั้งแต่ 10.00 – 17.00 น. ค่าชมพร้อมเครื่องดื่ม 30 บาท พระภิกษุ เด็ก นักเรียน นักศึกษา เข้าชมฟรี
ร่วมแสดงความคิดเห็น