โครงการทหารพันธุ์ดี “ชุมชนเบิกบาน อาหารปลอดภัย” ในพื้นที่ จ.น่าน

สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระราชดำริให้ มณฑลทหารบกที่ 38 ดำเนินการจัดทำโครงการทหารพันธุ์ดี “ชุมชนเบิกบาน อาหารปลอดภัย” ร่วมกับโรงเรียนพื้นที่สูงในถิ่นทุรกันดารของภาคเหนือ พื้นที่ จ.น่าน เนื่องจากปัจจุบันโรงเรียนและชุมชนในพื้นที่ดังกล่าว ยังขาดแคลนแหล่งอาหารที่ใช้ในการบริโภค เพื่อเป็นอาหารกลางวันสำหรับเด็กนักเรียน ได้รับสารอาหารโปรตีนที่ดี มีคุณค่าทางโภชนา การ ตลอดจนชุมชนใกล้เคียงก็ยังคงขาดแคลนความมั่นคงทางอาหาร ในการพึ่งพาตนเองเป็นอย่างมาก มณฑลทหารบกที่ 38 จึงได้ดำเนินโครงการทหารพันธุ์ดี “ชุมชนเบิกบาน อาหารปลอดภัย” ในพื้นที่ จ.น่าน มาตั้งแต่ปี 2563 เพื่อส่งเสริมการปลูกผักปลอดภัย, การเลี้ยงสัตว์ รวมทั้งการประมง สำหรับนำมาผลิตเป็นวัตถุดิบที่มีคุณภาพด้วยความมั่นใจ นำไปใช้ในการประกอบอาหาร อันจะทำให้ได้รับสารอาหารครบถ้วนทั้ง 5 หมู่ นักเรียนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

ปัจจุบันมณฑลทหารบกที่ 38 รับผิดชอบโรงเรียนในโครงการทหารพันธุ์ดี “ชุมชนเบิกบาน อาหารปลอดภัย” ในพื้นที่ จ.น่าน ร่วมกับ กรมทหารพรานที่ 32, กองพันทหารม้าที่ 15 กรมทหารม้าที่ 2 และกองพันทหารม้าที่ 10 กรมทหารม้าที่ 2 จำนวนทั้งสิ้น 11 โรงเรียน รายละเอียดดังนี้
1. มณฑลทหารบกที่ 38 รับผิดชอบ จำนวน 3 โรงเรียน ดังนี้
1.1 โรงเรียนบ้านขุนน้ำน่าน ต.บ่อเกลือเหนือ อ.บ่อเกลือ
1.2 โรงเรียนบ้านบ่อหลวง ต.บ่อเกลือใต้ อ.บ่อเกลือ
1.3 โรงเรียนบ้านผักเฮือก ต.บ่อเกลือใต้ อ.บ่อเกลือ

2. กรมทหารพรานที่ 32 รับผิดชอบ จำนวน 5 โรงเรียน ดังนี้
2.1 โรงเรียนท่านผู้หญิงสง่า อิงคุลานนท์ ต.ภูฟ้า อ.บ่อเกลือ
2.2 โรงเรียนบ้านบ่อหยวก ตำบลบ่อเกลือเหนือ อำเภอบ่อเกลือ
2.3 โรงเรียนบ้านสบปืน ต.ห้วยโก๋น อ.เฉลิมพระเกียรติ
2.4 โรงเรียนบ้านห้วยฟอง ต.ขุนน่าน อ.เฉลิมพระเกียรติ
2.5 โรงเรียนวัดบ่อหลวงวิทยาธรรม ต.บ่อเกลือใต้ อ.บ่อเกลือ

3. กองพันทหารม้าที่ 15 กรมทหารม้าที่ 2 รับผิดชอบ จำนวน 2 โรงเรียน ดังนี้
3.1 โรงเรียนบ้านสบมาง ต.ภูฟ้า อ.บ่อเกลือ
3.2 โรงเรียนบ้านยอดดอยวัฒนา ต.บ่อเกลือใต้ อ.บ่อเกลือ

4. กองพันทหารม้าที่ 10 กรมทหารม้าที่ 2 รับผิดชอบ จำนวน 1 โรงเรียน ดังนี้
– โรงเรียนบ้านสว้า ต.ดงพญา อ.บ่อเกลือ

สำหรับการดำเนินการโครงการทหารพันธุ์ดี “ชุมชนเบิกบาน อาหารปลอดภัย” แบ่งการดำเนินการออกเป็น 3 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 การวางแผน : ดำเนินการสำรวจความต้องการของโรงเรียนในโครงการ และการวางแผนร่วมกับทางโรงเรียน และส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง โดยมีวัตถุประสงค์หลักในการบริหารจัดการพื้นที่ สำหรับการเพาะปลูก และการเลี้ยงสัตว์ ให้มีปริมาณเพียงพอสำหรับการผลิตวัตถุดิบเพิ่มเติม ที่จะนำมาประกอบอาหารกลางวันให้กับเด็กนักเรียน และการขอรับการสนับสนุน พันธุ์พืช พันธุ์สัตว์ พันธุ์ปลา จากโครงการทหารพันธุ์ดีน่าน มีผลการปฏิบัติจำนวน 13 ครั้ง
ขั้นตอนที่ 2 การปฏิบัติตามแผน : ได้ดำเนินการตามแผนงานที่วางไว้ร่วมกับครู นักเรียน ส่วนราชการและประชาชนในพื้นที่ ในการปลูกผัก และการเลี้ยงสัตว์ โดยมีวัตถุประสงค์หลักในการผลิตวัตถุดิบ ที่มีคุณภาพที่จะนำมาประกอบอาหารกลางวันให้กับเด็กนักเรียน และการสร้างกระบวนการเรียนรู้การดำเนินการตามโครงการทหารพันธุ์ดีน่าน ในการทำเกษตรอินทรีย์เพื่อลดต้นทุนการผลิต และการผลิตวัตถุดิบที่ปลอดสารพิษ เพื่อสร้างกระบวนการเรียนรู้ให้กับ ครู นักเรียน และประชาชนในชุมชนรอบโรงเรียน โดยในห้วงที่ผ่านมา สามารถผลิตพืชผัก ได้จำนวน 4,159.70 กิโลกรัม และโปรตีนจากเนื้อสัตว์ จำนวน 24,696 กิโลกรัม และไข่ไก่ จำนวน 129,827 ฟอง

ขั้นตอนที่ 3 การพัฒนาไปสู่ความยั่งยืน : มีจุดมุ่งหมายหลักในการส่งมอบโครงการให้โรงเรียนดำเนินการ โดยมีหน่วยเป็นผู้ประสานงานและให้คำปรึกษา รวมทั้งการขยายองค์ความรู้ไปสู่ชุมชนรอบโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียนมีอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ รับประทานครบทั้ง 3 มื้อ และเกิดความยั่งยืนในชุมชุน โดยมีโรงเรียนเป็นศูนย์กลางในการเรียนรู้

ในปัจจุบัน การดำเนินการของทั้ง 11 โรงเรียน ในพื้นที่ จ.น่าน อยู่ในขั้นที่ 3 โดยมีผลการปฏิบัติทั้งสิ้น จำนวน 1,056 ครั้ง ซึ่งโรงเรียนสามารถเก็บผลผลิตมาบริโภค, จำหน่าย และแจกจ่ายให้กับชาวบ้านในชุมชม อีกทั้งได้ขยายผลไปสู่ชุมชนของนักเรียนและผู้ปกครองในพื้นที่ โดยได้เริ่มปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ตามบ้านเรือน เพื่อเป็นอาหาร, สร้างรายได้สำหรับชาวบ้านในชุมชน และก่อให้เกิดความมั่นคงด้านอาหาร บนพื้นฐานการพึ่งพาตนเองให้ยั่งยืนสืบไป