กระดาษสา ภูมิปัญญาของภาคเหนือ

กระดาษสาถือว่าเป็นภูมิปัญญาที่อยู่คู่กับชาวภาคเหนือมาช้านาน และแหล่งผลิตที่สำคัญจะมาจากภาคเหนือเป็นส่วนใหญ่ โดยกระดาษสานั้นสามารถนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ได้หลายประเภท จะมีอะไรบ้าง ตามเชียงใหม่นิวส์มาดูกันเลย

กระดาษสา เป็นกระดาษพื้นเมืองทางภาคเหนือที่ผลิตด้วยมือวิธีการทำกระดาษสาถูกเผยแพร่เข้ามา พร้อมกับพุทธศาสนาจากประเทศจีน เพื่อใช้ทำบันทึกคำสั่งสอนดังนั้นการใช้กระดาษสาของชาวพื้นเมืองทางภาคเหนือ จึงเกี่ยวข้องกับศิลปะวัฒนธรรมประเพณีและพิธีกรรมทางพุทธศาสนาอย่างมากกล่าวคือ การตกแต่งถวายทานแทบทุกประเภท จะตกแต่งด้วยกระดาษสาทาสีต่าง ๆ ให้สวยงามเพื่อใช้ในงานเทศกาลต่าง ๆ ของวัด และพิธีกรรมต่าง ๆ (ล้านนาเวย์, 2011)

กระดาษสาที่ทำกันโดยทั่วไปในภาคเหนือของประเทศไทยเป็นอุตสาหกรรมในครอบครัวที่นับได้ว่าเป็นการสืบทอดศิลปะวัฒนธรรมมาจากบรรพบุรุษ ส่วนใหญ่ทำขึ้นเพื่อใช้เป็นกระดาษทำร่ม ทำว่าว ทำกระดาษห่อของขวัญ กรอบรูป สมุดโน้ต กล่องใส่ของ ร่ม (ที่ขึ้นชื่อมากคือร่มบ่อสร้าง) พัด กระดาษเขียนจดหมาย กระดาษห่อของขวัญ ตลอดจน โคมไฟกระดาษสาซึ่งนับว่าเป็นที่นิยมอย่างมาก ในกลุ่มคนที่รักและชื่นชอบงานกระดาษสา ลักษณะการใช้งาน ใช้ตกแต่งบ้านเรือน เป็นโคมไฟหัวนอนใช้ถวายบูชา อีกทั้งยังมีราคาถูกเป็นที่ทุกคนสามารถซื้อได้ และการบำรุงรักษาง่าย สะดวกต่อการใช้งาน

แหล่งผลิตกระดาษาในเชียงใหม่

บ้านต้นเปา เป็นแหล่งผลิตกระดาษสาที่มีชื่อเสียงของเชียงใหม่และได้ทำมานานกว่า 100 ปี โดยเมื่อก่อนคนในชุมชนบ้านต้นเปาประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลักและทำกระดาษสาช้อนบาง (การช้อนกระดาษจากบ่อสาให้เป็นแผ่นบาง) เป็นอาชีพรองในยามว่าง ซึ่งในขณะนั้นกระดาษสายังไม่เป็นที่ต้องการของท้องตลาดมากนัก จะใช้กันแต่ในครัวเรือนภายในชุมชนเท่านั้น จนกระทั่งในต่างประเทศเริ่มมีความนิยมใช้ผลิตภัณฑ์กระดาษที่ทำมาจากธรรมชาติมากขึ้น

จากกระดาษสาช้อนบางก็ได้พัฒนาขึ้นเป็นกระดาษสาย้อมสีธรรมชาติ ไปจนถึงผลิตภัณฑ์ที่สร้างสรรค์มาจากกระดาษสา หลังจากที่มีการพัฒนาผลิตภัณฑ์กระดาษสาโดยใช้เทคนิคใหม่ ๆ ชาวต้นเปาแต่ละคนก็ได้นำแนวความคิดเหล่านั้นไปต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ของตนเอง 

ชาวต้นเปาที่เคยหันไปทำอาชีพอื่นก็ได้หันกลับมาทำอาชีพทำกระดาษสาเป็นอาชีพหลักมากขึ้น โดยผู้ผลิตแต่ละรายก็ได้พัฒนาและปรับปรุงกระดาษสาให้มีความหลากหลาย ก่อนจะนำมารังสรรค์เป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ หลายชนิดตามคำแนะนำและความต้องการของผู้ที่มาสั่งซื้อ ทำให้ผลิตภัณฑ์กระดาษสาของแต่ละร้านจากหมู่บ้านต้นเปามีจุดเด่นและเอกลักษณ์ที่แตกต่างกัน

ภายในชุมชนต้นเปายังได้มีการแบ่งงานกันทำตามความถนัด มีการพึ่งพาอาศัยซึ่งกัน ทำให้การทำกระดาษสาสามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนได้ปีละนับล้านบาท นอกจากนั้นผลิตภัณฑ์ที่สร้างสรรค์ขึ้นจากกระดาษสาหมู่บ้านต้นเปายังได้รับรางวัลชนะเลิศการประกวดหลายประเภท เช่น รางวัลการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์และรางวัลการผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ทำให้ชื่อเสียงของกระดาษสาบ้านต้นเปาเป็นที่รู้จักในวงกว้างและมีชื่อเสียงว่าเป็นแหล่งผลิตกระดาษสาด้วยมือแบบดั้งเดิมของจังหวัดเชียงใหม่

 

สินค้าขายดีของบ้านต้นเปา

ได้แก่ กระดาษสาลาย บาติกและกระดาษสาแตะดอก กล่องกระดาษสา สมุดโน้ตและอัลบั้มที่ทำจากกระดาษสา นอกจากนั้น ที่หมู่บ้านต้นเปายังมีผลิตภัณฑ์กระดาษสาและผลิตภัณฑ์ที่สร้างสรรค์จากกระดาษสาแบบอื่น ๆ ที่สวยงามและมีหลากหลายแบบหลายขนาดไว้ให้ผู้ที่สนใจได้เลือกซื้อ เช่น กระดาษสาสกรีนลาย กระดาษสาแผ่นบาง โคมไฟกระดาษสา สมุดโทรศัพท์ คัมภีร์กระดาษสา เชือกกระดาษสา ถุงกระดาษสา ปกเมนูเยื่อสา กล่องกระดาษทิชชู่ การ์ดอวยพร กรอบรูป ร่มกระดาษสาบาติก และพัดกระดาษสา เป็นต้น

 

ขอบคุณภาพจาก เพจกระดาษสาบ้านต้นเปา

 

ที่มา : http://www.lannaway.com/home/post/ประวัติกระดาษสา

http://www.csjoy.com/story/thai/thai03.htm

https://www.museumthailand.com/th/3865/storytelling/ต้นเปา-บ้านกระดาษสา/