ข่วงเกษตร…การขยายพันธุ์พืชเพื่อการค้า

การขยายพันธุ์พืช เป็นการเพิ่มจำนวนต้นพืชให้ได้จำนวนมากพอกับปริมาณความต้องการ โดยพืชต้นใหม่ที่ได้ยังคงลักษณะและสมบัติของพันธุ์ที่ดีไว้ หรืออาจได้พันธุ์ใหม่ที่มีลักษณะผิดไปจากเดิม

การขยายพันธุ์พืชแบ่งได้ 2 แบบ คือ การขยายพันธุ์พืชแบบอาศัยเพศ ได้แก่ การขยายพันธุ์ โดยการใช้เมล็ด ซึ่งเกิดจากการผสมพันธุ์ระหว่างเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียของพืชดอก จนเกิดการปฏิสนธิ รังไข่ของดอกจะเจริญเป็นผล ไข่หรือออวุลที่อยู่ในรังไข่จะเจริญเป็นเมล็ด และภายในของเมล็ดก็จะมีต้นอ่อนหรือเอมบริโอ เมื่อนำเมล็ดพืชมาเพาะต้นอ่อนก็จะงอกและเจริญเติบโต ได้พืชต้นใหม่ ที่มีลักษณะเหมือนเดิมและมีจำนวนมากขึ้น และการขยายพันธุ์พืชแบบไม่อาศัยเพศ ได้แก่ การขยายพันธุ์โดยใช้ส่วนต่าง ๆ ของต้นพืช เช่น ใช้การปักชำ การตอนกิ่ง การต่อกิ่ง การติดตา การทาบกิ่ง การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ เป็นต้น

ความสำคัญของการขยายพันธุ์พืชเพื่อการค้า เป็นการเพิ่มจำนวนต้นไม้ ทำให้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่อย่างจำกัด เกิดคุณค่ามากยิ่งขึ้น  เช่น ที่ดินว่างเปล่าสามารถนำมาใช้ในการปลูกพืชทำให้ที่ดินนั้นมีคุณค่ามากกว่าปล่อยทิ้งร้าง ทำให้เกิดอาชีพ โดยเฉพาะอาชีพเกษตรกรรมทำการปลูกพืชเลี้ยงสัตว์ การเพิ่มจำนวนต้นไม้สามารถทำให้เกิดรายได้ทั้งทางด้านผลผลิต และรายได้จากพันธุ์ไม้ที่จำหน่ายโดยตรง ทั้งนี้ยังเป็นการเพิ่มปริมาณอาหารสัตว์ให้เพียงพอกับการเลี้ยงสัตว์ และสามารถนำมาเป็นช่องทางการเพิ่มรายได้อีกประการหนึ่ง เกิดสินค้าที่ทำรายได้ให้แก่ประเทศ ทำให้เศรษฐกิจของประเทศมั่นคง เช่น การขยายพันธุ์มะม่วงพันธุ์โชคอนันต์ ปลูกเป็นสวนมะม่วงจำนวนมากมีผลผลิตออกจำหน่ายก็จะเกิดอาชีพต่อเนื่อง เช่น คนงานเก็บมะม่วง โรงงานทำกล่องบรรจุ รถขนส่ง โรงงานรับผลผลิต จนถึงบริษัทจัดส่งออกจำหน่ายต่างประเทศ นับเป็นเส้นทางการผลิตจากเกษตรกรจนถึงผู้บริโภค

สำหรับข้อดีของการขยายพันธุ์พืชเพื่อการค้า ทำให้พืชดำรงสายพันธุ์เอาไว้ได้ เป็นการรักษาพันธุ์พืชไม่ให้สูญหายหรือสูญพันธุ์ไป และเมื่อนำมาผ่านกระบวนการขั้นตอนการขยายพันธุ์อาจเกิดการกลายพันธุ์ของพืช หรือเรียกว่า มิวเทชั่น ซึ่งทำให้เกิดสายพันธุ์พืชชนิดใหม่ที่มีลักษณะแตกต่างไปจากเดิม การขยายพันธุ์พืชเพื่อการค้าทำให้เกิดรายได้ หรือนำไปประกอบอาชีพโดยตรง เช่น ร้านจำหน่ายพันธุ์ไม้เนสเซอรี่ต่าง ๆ โดยเฉพาะการผลิตไม้เฉพาะอย่าง เช่น ฟาร์มกล้วยไม้ ผลิตต้นกล้วยไม้จำหน่ายต่างประเทศนำรายได้เข้าสู่ประเทศไทยมากมาย และที่สำคัญช่วยให้ผู้ปลูกมีจิตใจสงบ เยือกเย็น เพราะคนที่อยู่กับต้นไม้ทำการขยายพันธุ์ การเพาะปลูกดูแลต้นไม้ เปรียบเสมือนผู้สร้างชีวิตขึ้นมาใหม่ ย่อมมีความรัก อิ่มอกอิ่มใจและภูมิใจในสิ่งที่ตนสร้าง ฃ

นายชินวร พิริยพงศ์พิทักษ์
นักวิทยาศาสตร์เกษตร
คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่