บ้านปู่คำห้วยแห้ง หมู่ที่ 10 ตำบลแม่สามแลบ อำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ประชากรเป็นชาวไทยภูเขาเผ่ากะเหรี่ยงหรือปกาเกอญอ หมู่บ้านตั้งอยู่บนภูเขาสูงและหุบเขาที่มีป่าไม้อุดมสมบูรณ์ เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารที่มีความสำคัญต่อการอนุรักษ์และการดำรงชีพ ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ทำไร่และปลูกพริกกะเหรี่ยง แต่ที่ขาดไม่ได้คือการทำข้าวไร่ เพื่อให้ได้ข้าวไว้ใช้บริโภคภายในครอบครัว อาชีพรองลงมาคือการรับจ้างและการเก็บใบพลูขาย ซึ่งใบพลูนั้นเป็นส่วนประกอบหนึ่งของการเคี้ยวหมาก ที่ประกอบด้วยผลหมาก ปูนแดง และใบพลู เป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตการดำรงชีพชาวปกาเกอญอทุกพื้นที่ การเดินทางเข้าถึงหมู่บ้านสามารถเดินทางได้ 2 เส้นทางคือ จากอำเภอสบเมยผ่านตำบลแม่สามแลบ ระยะทาง 80 กิโลเมตร อีกเส้นทางหนึ่งคือเส้นทางผ่านบ้านแม่คะตวน ระยะทาง 56 กิโลเมตร ทั้งสองเส้นทางบางช่วงในฤดูฝนต้องเดินเท้า รถยนต์ที่จะเดินทางเข้าไปจะต้องเป็นรถยนต์ประเภทขับเคลื่อน 4 ล้อ ต้องมีโซ่พันล้อและมีอุปกรณ์ชักลากด้วย
เนื่องจากบ้านปู่คำห้วยแห้ง เป็นหมู่บ้านที่อยู่ห่างไกลความเจริญ ประชากรมีฐานะยากจน มีรายได้น้อย จังหวัดแม่ฮ่องสอนจึงได้มีหนังสือขอความช่วยเหลือให้มูลนิธิโครงการหลวงเข้าไปช่วยเหลือด้านการประกอบอาชีพและพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ประธานมูลนิธิโครงการหลวง จึงได้มอบหมายให้สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) เข้าไปดำเนินการจัดตั้งโครงการขยายผลโครงการหลวงแม่สามแลบ และครอบคลุมขยายผลถึงบ้านปู่คำห้วยแห้ง โดยมีนายพิเชษฐ์ ศรีตา เป็นนักวิชาการ นายสุพจน์ เรือนวงศ์ ผู้เชี่ยวชาญ เป็นผู้ประสานงาน ด้านส่งเสริมอาชีพได้นำความรู้จากมูลนิธิโครงการหลวงไปจัดทำแปลงสาธิต แปลงเรียนรู้แก่เกษตรกรและชุมชน ได้แก่ การปลูกพืชผักปลอดสารพิษ ปลูกมะระ มะเขือ ผักกาดเขียวปลี กล้วยน้ำว้า กล้วยหอม ผักกาดหอม พริกกะเหรี่ยง ส่งเสริมการปลูกหญ้าแฝกเพื่อป้องกันการพังทลายของดิน การเลี้ยงปลาในบ่อปลาบนที่สูง การเลี้ยงไก่ประดู่หางดำ โครงการธนาคารอาหารชุมชน และที่สำคัญพืชดั้งเดิมที่ทำรายได้ให้แก่เกษตรกรคือ ใบพลู แต่เกษตรกรยังใช้วิธีดั้งเดิม คือปล่อยให้ต้นพลูขึ้นเองตามธรรมชาติ ลำต้นเถาเลื้อยเกาะขึ้นไปตามลำต้นของต้นไม้ใหญ่ ทำให้การเก็บใบพลูเป็นไปด้วยความยากลำบาก เสี่ยงอันตราย ต้องใช้ลำไม้ไผ่และใช้วิธีการตอกทอยหรือลิ่มขึ้นไปเก็บใบพลู และนับวันจะสูงขึ้นไปเรื่อย ๆ ตามแต่เถาของต้นพลูจะเลื้อยเกาะ ปัญหาดังกล่าวจึงได้รับการส่งเสริมแนะนำให้ปลูกบนพื้นราบโดยใช้ท่อนไม้เป็นหลักเกาะยึดของต้นพลู ใช้พันธุ์สีเหลืองทอง ซึ่งเป็นพันธุ์ที่มีใบใหญ่ สีสวย ตลาดมีความต้องการ จากแปลงสาธิตการปลูกต้นพลูภายในศูนย์ ฯ เกษตรกรให้การยอมรับ เข้ามามีส่วนร่วมในการขยายพันธุ์ด้วยตนเอง เพื่อนำไปปลูกในที่ดินของตนเองต่อไป
นอกจากส่งเสริมอาชีพการเกษตรแล้ว บ้านปู่คำห้วยแห้งยังมีแหล่งท่องเที่ยวตามธรรมชาติอีกหลายแห่ง เช่น น้ำตกที่เกิดจากต้นน้ำบนเขาสูง ถ้ำคำได เป็นถ้ำที่อยู่สูงกว่าหมู่บ้าน มีหินงอกหินย้อย ห้องโถงใหญ่ ลานแท่นพระหินที่กว้างใหญ่ เป็นถ้ำที่สวยงามคล้ายกับถ้ำแก้วโกมล นอกจากท่องเที่ยวบริเวณหมู่บ้านปู่คำห้วยแห้งแล้ว นักท่องเที่ยวยังสามารถเดินทางต่อไปยังหมู่บ้านอื่น ได้แก่ บ้านปู่คำน้อย บ้านบุญเลอน้อย บ้านบุญเลอ บ้านโตแฮ บ้านแม่ตอละ บ้านแม่สามแลบ ล่องเรือท่องเที่ยวแม่น้ำสาละวิน
ร่วมแสดงความคิดเห็น