ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย…โรงเรียนฝึกช้างแห่งเดียวในโลก

ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย องค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ แหล่งรวบรวมความรู้เกี่ยวกับช้างและสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดลำปาง ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยสร้างขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในวโรวาสที่ทรงเจริญพระชนมายุครบ 3 รอบ ในปี พ.ศ.2534 สังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เป็นหน่วยงานของรัฐที่มีช้างอยู่ในครอบครองมากที่สุดถึง 80 เชือก

ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยที่สร้างขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพฯนั้น นอกจากจะใช้เป็นสถานที่ฝึกลูกช้างทำไม้เพื่อเป็นการอนุรักษ์ศิลปะและเอกลักษณ์การทำไม้ด้วยช้างของไทยแล้ว ยังเป็นแหล่งรวบรวมข้อมูลและความรู้ต่าง ๆ เกี่ยวกับช้าง ซึ่งผู้ที่สนใจหรือหน่วยงานต่าง ๆ สามารถมาใช้บริการเพื่อการศึกษาค้นคว้าหรือทำงานวิจัยได้
ขณะเดียวกัน อ.อ.ป. ก็มีนโยบายที่จะพัฒนาศูนย์ดังกล่าวเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ เพื่อให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ที่กำหนดเพิ่มเต็มในพระราชกฤษฏีกาจัดตั้งองค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ (ฉบับที่ 3) พ.ศ.2532 ที่ให้ดำเนินกิจการเกี่ยวกับการเผยแพร่ความรู้ การปลูกฝั่งทัศนคติและความสำนึกในการคุ้มครอง ดูแลรักษา บูรณะและพัฒนาทรัพยากรป่าไม้ รวมทั้งการจัดหาที่พัก การอำนวยความสะดวกหรือการให้บริการในกิจการที่เกี่ยวกับการทัศนาจร หรือกิจการอื่นใดเพื่อประโยชน์แก่การดำเนินงาน

กิจกรรมของศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยที่ได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวก็คือการแสดงศิลปะการทำไม้ด้วยช้าง ซึ่งเปิดทำการแสดงทุกวัน ๆ ละ 2 รอบ ส่วนวันเสาร์อาทิตย์และวันหยุดต่าง ๆ จะมีการแสดง 3 รอบ นอกจากการแสดงของช้างที่ได้รับความสนใจของนักท่องเที่ยวแล้ว ที่ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยยังมีกิจกรรมนั่งช้างชมธรรมชาติ โดยเริ่มตั้งแต่เวลา 8.00 นถึง 15.30 น.ทุกวัน ในส่วนของอาคารนิทรรศการจะจัดแสดงความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับช้าง เช่น ช้างในประวัติศาสตร์ ช้างสำคัญในรัชกาลปัจจุบันและลักษณะทางคชลักษณ์ รวมถึงชีววิทยาของช้างเอเชีย นอกจากนั้นทางศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยยังมีข้อมูลและความรู้ต่าง ๆ ในรูปแบบของวีดีทัศน์และหนังสือให้ค้นคว้า อีกทั้งทางศูนย์ฯยังเป็นแหล่งค้นคว้าวิจัยและศูนย์ความรู้เพื่อการทำวิทยานิพนธ์และรายงานเชิงวิชาการค้นคว้าวิจัยอีกด้วย

หลังจากที่ทางศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยได้ดำเนินงานมาทำให้มีลูกช้างเกิดขึ้นใหม่เป็นจำนวนมาก ดังนั้นทางศูนย์ฯจึงได้จัดตั้งโรงเรียนฝึกช้างและควาญช้างขึ้น เพื่อเป็นการฝึกทักษะและถ่ายทอดความรู้การเป็นควาญช้างให้แก่คนรุ่นใหม่ทั้งยังเป็นการยกมาตราฐานของควาญช้างในการดูแลช้าง โรงเรียนฝึกลูกช้างและควาญช้าง เป็นโครงการร่วมมือกันระหว่างองค์การอุตสาหกรรมป่าไม้กับองค์กรนานาชาติ การจัดทำหลักสูตรได้รับประสานงานจากอาจารย์ Richard C.Lair ที่ปรึกษาโครงการฝ่ายต่างประเทศในการประสานงานและงบประมาณจากต่างประเทศในการดำเนินการหลักสูตรเปิดรับสมัครผู้สนใจทั้งชาวไทยและต่างประเทศ ปัจจุบันมีนักเรียนที่เข้าฝึกอบรมการเป็นควาญช้างเป็นรุ่นที่ 3 มีชาวต่างประเทศให้ความสนใจเข้ามาเรียน หนึ่งในนั้นมีหญิงสาวชาวญี่ปุ่นที่ชื่นชอบช้างไทยเป็นพิเศษได้เดินทางมาจากสิงคโปร์เคโกะ มิอูระ หรือชื่อภาษาไทยว่า บัวตอง สาวญี่ปุ่นอายุ 32 ปี ผู้ที่รักการผจญภัยเป็นชีวิตจิตใจ เคโก๊ะเล่าว่า “ช้างไทยเป็นสัตว์ที่มีความเฉลียวฉลาด ถึงแม้จะเป็นสัตว์ที่มีรูปร่างใหญ่โตแต่เวลาเคลื่อนไหวกลับดูนุ่มนิ่มน่ารัก นี่แหละคือเสน่ห์ของช้างไทย”

หลังจากที่ทราบข่าวว่ามีการเปิดโรงเรียนฝึกควาญช้างจากหนังสือภาษาต่างประเทศฉบับหนึ่งทำให้เคโกะ มุ่งหน้าเดินทางมาจากสิงคโปร์เพื่อมาฝึกอบรมที่นี่โดยเฉพาะ หลังจากที่เข้าเรียนในโรงเรียนฝึกควาญช้างได้ 10 กว่าวันทำให้ทักษะการขึ้นลงช้างของเคโกะดูคล่องแคล่วมากขึ้น ทุกวันเคโกะจะต้องนำช้างพังยมไปอาบน้ำก่อนที่จะกลับมาฝึกความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับการเป็นควาญช้าง เช่นการขึ้นลงบนหลังช้างในท่าต่าง ๆ การฝึกออกคำสั่งสำหรับช้างรวมทั้งการฝึกทำเครื่องมือเครื่องใช้เกี่ยวกับช้างทุกชนิด โดยหลักสูตรนี้ใช้เวลาในการเรียน 30 วัน

นักเรียนที่ผ่านการฝึกอบรมการเป็นควาญช้างของศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยนอกจากจะได้สัมผัสกับชีวิตควาญช้างกับช้างอย่างใกล้ชิดนอกจากนี้ยังจะได้รับประกาศนียบัตรการฝึกช้างเบื้องต้นอีกด้วย

ปัจจุบันศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยได้เปิดแหล่งท่องเที่ยวใหม่ ในรูปแบบ Home Stay ซึ่งเป็นกิจกรรมล่าสุด เหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการสมัผัสวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของคนเลี้ยงช้าง การดำเนินกิจกรรม Home Stay ของศูนย์อนุรักษ์ช้างไทยมีบริการบ้านพัก อาหาร การเรียนรู้เทคนิคการขี่ช้างเบื้องต้น ใช้เวลาประมาณ 3 วัน 2 คืน ท่านที่สนใจสอบถามรายละเอียดได้ที่โครงการศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย โทรศัพท์ 0-5422-8108, 0-5422-8034

จักรพงษ์ คำบุญเรือง
[email protected]