ความทรงจำที่ “กว๊านพะเยา”

บึงน้ำขนาดใหญ่หรือที่ชาวเหนือเรียกว่า “กว๊าน” นั้นนับเป็นแหล่งน้ำที่กว้างใหญ่ไพศาลและมีความสำคัญยิ่ง ซึ่งแม้ว่าดินแดนภาคเหนือจะมีแหล่งน้ำธรรมชาติอันกว้างใหญ่หลายแห่ง แต่คำว่า “กว๊าน” ก็ดูจะใช้ได้กับกว๊านพะเยาแห่งนี้เท่านั้น อาจจะด้วยความยิ่งใหญ่ที่เป็นหนึ่งในบึงน้ำธรรมชาติของดินแดนล้านนา และเป็นบึงน้ำขนาดใหญ่เป็นอันดับสองของประเทศรองจากบึงบรเพ็ดของจังหวัดนครสวรรค์ ซึ่งมีอาณาเขตกว้างถึง 12,831 ไร่

ผืนน้ำที่กว้างใหญ่ตัดกับความคลึ้มของก้อนเมฆฝน ไกลออกไปมีทิวเขาแดนดอยสีเขียวหม่นทอดยาวเป็นฉากหลัง เทือกดอยที่สูงใหญ่ทะมึนนี้คือเทือกของดอยหลวง ซึ่งเป็นต้นธารขุนน้ำที่ก่อกำเนิดสายน้ำไหลลงจากดอยสู่กว๊านพะเยา นอกจากนั้นยังมีดอยขุนแม่สุก ดอยขุนแม่ต๋ำ ดอยชี ดอยขุนนะ ดอยกิ่งแก้วและดอยร่อง ซึ่งเป็นเทือกเขาที่โอบล้อมทุ่งราบของเมืองพะเยาและยังเป็นต้นธารน้อยใหญ่ที่รินไหลลงมาเสริมเติมชีวิตชีวาให้กับกว๊านพะเยาอยู่เนืองนิจ

วิถีชีวิตของชาวบ้านที่คอยเติมแต่งความเคลื่อนไหวและเรื่องราวให้กับผืนน้ำด้วยเรือพายลำเล็ก ๆ กับการดักข่ายวางเบ็ดหรือลอยลำทอดแหอยู่ริมน้ำดูเหมือนจะเป็นสีสันของกว๊านพะเยาอยู่เสมอ ชาวพะเยารับรู้กันว่า กว๊านพะเยาเป็นแหล่งเพาะพันธุ์และแหล่งอาศัยที่ชุกชุมของปลาน้ำจืดนานาชนิด ด้วยสภาพของกว๊านเป็นแหล่งอาศัยตามธรรมชาติที่ดียิ่งของหมู่ปลา เพราะน้ำในกว๊านพะเยานั้นไหลลงมาจากธารน้ำหลายที่และยังมีสภาพของพื้นที่หลากหลาย เช่น ส่วนที่เป็นผืนน้ำกว้าง ส่วนที่เป็นพงหญ้า กอบัวและพืชน้ำที่ขึ้นอยู่ชายกว๊าน อีกทั้งยังได้รับการส่งเสริมเพาะเลี้ยงจากสถานีประมงริมกว๊าน จึงทำให้กว๊านพะเยากลายเป็นแหล่งน้ำขนาดใหญ่ที่อาศัยของปลาจำนวนมาก

สำหรับคนเดินทางที่ชื่นชอบการลิ้มรสอาหารประเภทปลาแล้ว ร้านอาหารริมกว๊านพะเยาหลายแห่งก็มีเมนูอาหารประเภทปลาขึ้นชื่ออยู่มากมายด้วยกัน โดยเฉพาะปลานิลจากกว๊านพะเยาทอดกระเทียมพริกไทย ปลาเนื้ออ่อนทอด ก็มีให้เลือกลิ้มชิมรส ทุก ๆ วันตอน
เย็นบริเวณริมกว๊านพะเยาแห่งนี้ได้กลายเป็นสถานที่นัดพบและพักผ่อนของชาวเมืองพะเยา บางคนก็นั่งจับกลุ่มรับประทานอาหารอยู่ริมกว๊าน บางคนที่พาครอบครัวออกมานั่งตกปลา บางคนก็มาวิ่งออกกำลังกาย วิถีชีวิตเหล่านี้ยังคงพบเห็นได้เสมอเมื่อยามที่เดินทางมาเยือนกว๊านพะเยา

นอกจากนั้นบริเวณริมกว๊านพะเยายังมีสถานที่ท่องเที่ยวมากมายไม่ว่าจะเป็นพระเจ้าตนหลวงที่วัดศรีโคมคำซึ่งเป็นวัดหลวงสำคัญของจังหวัดพะเยา หอไทยนิทัศน์ หรือ หอวัฒนธรรมนิทัศน์ พิพิธภัณฑ์พื้นที่ที่จัดแสดงเรื่องราวประวัติศาสตร์ความเป็นมาของเมืองพะเยา วิถีชีวิตริมสายน้ำแห่งกว๊านพะเยายังคงดำเนินต่อไปตราบเท่าที่ลมหายใจของผู้คนในเมืองนี้ยังดำรงอยู่ และรอคอยนักเดินทางเข้ามาสัมผัสวิถีชีวิตอันเรียบง่ายของคนเมืองแห่งจังหวัดพะเยา