“ดอกรัก” กำเมืองเรียก “ดอกปั๋นเถื่อน” อันตราย!! แต่หากรู้วิธีปลูก จะทำเงินได้มากทีเดียว

ดอกปั๋นเถื่อน ชื่อนี้หลายๆ คนอาจจะไม่รู้จัก ยิ่งเด็กสมัยนี้แล้วคงไม่รู้จัก และไม่เคยเห็นต้นของดอกปั๋นเถื่อนเลย จำได้ว่าสมัยก่อนตอนเรียนหนังสือ เมื่อถึงเวลาต้องทำพานไหว้ครู ต้องมีหน้าที่ไปหาดินเหนียวกลางทุ่งนา และออกค้นหาดอกปั๋นเถื่อนนี้ เนื่องจากมักจะขึ้นตามท้องนา ผู้อ่านวัย 35 อัพ น่าจะยังทันรุ่นเก็บดอกปั๋นเถื่อนอยู่

ดอกปั๋นเถื่อน หรือ “ดอกรัก” มักพบตามที่ว่างริมทางหรือหัวไร่ปลายนาที่มีแดดจัด พบทั้งดอกสีขาวและสีม่วง โดยการใช้ประโยชน์จากดอกรักนั้น มีความผูกพันกับขนบธรรมเนียมประเพณีของไทยมานาน เช่นเดียวกับชื่อที่เป็นไม้นามมงคล มีความหมายถึงความรัก ดังจะพบว่าดอกรักจะถูกนำมาใช้ในงานมงคลต่าง ๆ เช่น มาร้อยทำอุบะมาลัย หรือ ร้อยมาลัยทำเครื่องมงคลถวายพระ หรือสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในพิธีสำคัญ แม้กระทั่งใบต้นรักเองยังถูกมารองในขันสินสอด และขันเงินในพิธีแต่งงาน

อย่างการปลูกต้นรัก เพื่อเก็บดอกรักจำหน่ายเป็นการค้านั้น หลายท่านอาจจะเข้าใจว่า “ดอกรัก” ที่นำมาร้อยมาลัยนั้น เป็นสายพันธุ์ที่เราเห็นขึ้นตามริมถนน ซึ่งชาวบ้านเรียกกันว่า “รักแก้ว” ดอกจะมีลักษณะอ้วน ป้อม ดอกเล็ก และมีน้ำหนักน้อย ไม่เป็นที่นิยมของตลาดร้อยมาลัย เช่นเดียวกับดอกรักสีม่วง แต่ตลาดจะมีความนิยมใช้ดอกรักสีขาวพันธุ์ “จิ้งจก” ซึ่งลักษณะของดอกตูม จะดูคล้ายกับปากจิ้งจก ดอกจะมีสีขาวใส มันวาว ทรงดอกยาวใหญ่ และมีน้ำหนักคล้ายกับดอกรักที่ทำมาจากพลาสติก เกษตรกรเก็บดอกรักจำหน่ายในราคากิโลกรัมละ 10-300 บาท ซึ่งราคาจะแพงในช่วงเทศกาลสำคัญ เช่น วันพ่อ วันแม่ วันเข้าพรรษา วันมาฆบูชา แล้วราคาจะสูงมาก ในช่วงฤดูหนาวราวเดือนตุลาคม – มกราคมของทุกปี

ดอกรักจะมีราคาสูงมาก เพราะเป็นช่วงต้นรักจะให้ดอกน้อย การขยายพันธุ์ต้นรักที่นิยม คือ การปักชำด้วยกิ่ง โดยตัดกิ่งต้นรักให้มีความยาวราว 30-40 เซนติเมตร ขุดหลุมปลูกกว้าง ยาวและลึก 30 เซนติเมตร จากนั้นวางท่อนพันธุ์ให้เฉียง 45 องศา ราว 3-5 กิ่ง โดยจะปลูกระยะ 3×3 เมตร ควรปลูกในช่วงฤดูฝนราว 2-3 เดือน ต้นรักก็จะสามารถเก็บดอกจำ หน่ายได้ เกษตรกรที่มีความชำนาญในช่วงเช้าในแต่ละวัน จะสามารถเก็บดอกรักได้ราว 3-5 กิโลกรัม

ที่บอกว่าว่า อันตรายก็คือ ขึ้นตอนของ การเก็บดอกรัก ควรระวังยางให้ดี เนื่องจากยางของต้นรัก เป็นเอนไซม์ประเภทหนึ่งจะค่อนข้างเป็นอันตรายมีฤทธิ์กัดกร่อน หากถูกผิวหนังหรือเข้าปากก็จะทำให้ระคายเคือง แสบคัน มีพิษต่อระบบทางเดินอาหาร ทำให้อาเจียนและถ่ายอย่างแรง หากถูกศีรษะก็จะทำให้ผมร่วงได้ หรือหากยางกระเด็นเข้าตา จะทำให้ตาพร่ามัวหรือตาบอดได้ จึงต้องระวังอย่างยิ่ง หากโดนยางของต้นรักบริเวณผิวหนัง ต้องรีบล้างด้วยน้ำสะอาดโดยทันที หากยางเข้าตาหลังจากล้างน้ำแล้วให้รีบไปพบแพทย์ ในการป้องกันยางต้นรักสำหรับเกษตรกรนั้น จะต้องแต่งกายให้มิดชิด ใส่แว่นตา สวมหมวก ใส่ถุงมือ เช่น อาจจะใช้ถุงหิ้วพลาสติกแทนถุงมือ และอาจจะนำลูกโป่งมาใส่นิ้วมือแทนปลอกนิ้ว เป็นต้น เพื่อให้ปลอดภัยจากยางต้นรัก

ในทางประโยชน์ด้านสมุนไพรนั้น ตำรายาแผนโบราณจะใช้ ดอก แก้ไอ แก้หืด เปลือกต้น ทำให้อาเจียน เปลือกราก แก้บิด ขับเหงื่อ ขับเสมหะ ทำให้อาเจียน ยาง ยาถ่ายอย่างแรง แก้ปวดฟัน ปวดหู ขับพยาธิ แก้กลากเกลื้อน แต่อย่างไรก็ตาม ควรศึกษาวิธีการใช้จากผู้รู้ให้ดีเสียก่อน

เรียบเรียงข้อมูลโดย : เชียงใหม่นิวส์

ข้อมูลและภาพประกอบ : เกษตรกรยุคใหม่ ไม่มีหนี้ /วิกิพีเดีย