เที่ยวนาขั้นบันไดที่บ้านผาหมอน แห่งแคว้น มึกะคี

ดอยอินทนนท์ ถือได้ว่าเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างประเทศ ด้วยความหลากหลายของระบบนิเวศบนดอยอินทนนท์ทำให้พื้นที่นี้มีพันธุ์ไม้เมืองหนาวนานาชนิดขึ้นเกี่ยวพันบนต้นไม้ ทำให้มีสภาพคล้ายกับป่าดึกดำบรรพจนเป็นที่มาของชื่อ ต้นไม้ใส่เสื้อ และยังสามารถพบเห็นต้นข้าวตอกฤๅษีขึ้นตามพื้นดินคาคบไม้มีสีสันสวยงามอีกด้วย

แหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญบนดอยอินทนนท์มีอยู่หลายแห่ง ไม่ว่าจะเป็นเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติกิ่วแม่ปาน บริเวณยอดดอยอินทนนท์ พระธาตุนภเมทนีดล พระธาตุนภพลภูมิสิริ น้ำตกแม่กลาง และแหล่งท่อองเที่ยวทางธรรมชาติอื่น ๆ อีกมากมาย แต่สำหรับนักท่องเที่ยวที่สนใจเรียนรู้วิถีชีวิตชาวบ้านในพื้นที่ ก็มีทางเลือกในการท่องเที่ยวซึ่งได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวอีกรูปแบบหนึ่งคือ การท่องเที่ยวโดยชุมชน เป็นการท่องเที่ยวในรูปแบบที่ชาวบ้านได้เข้ามามีส่วนในการจัดการบริหารการท่องเที่ยวด้วยชุมชน

แคว้น “มึกะคี” ประกอบด้วย 7 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านผาหมอน บ้านผาหมอนใหม่ บ้านหนองหล่ม บ้านอ่างกาน้อย บ้านแม่กลางหลวง และบ้านม้งขุนกลาง ซึ่งในอดีตมีศูนย์กลางอยู่ที่บ้านผาหมอนในเขตรับผิดชอบของอบต.บ้านหลวง อ.จอมทอง ปัจจุบันหมู่บ้านต่าง ๆ ได้แยกตัวออกไปอิสระจากการปกครองท้องถิ่นแล้ว ทุกหมู่บ้านมีคณะบริหารส่วนท้องถิ่นเป็นของตนเองโดยมิได้ขึ้นอยู่กับบ้านผาหมอนแล้ว แต่ยังรวมเรียกหมู่บ้านทั้งหมดว่า “แคว้นมึกะคี” มึกะคี คือจุดศูนย์รวมการเป็นจุดศูนย์กลางในการติดต่อไปมาหาสู่กันโดยมีแม่น้ำกลางพาดไหลผ่านระหว่างกึ่งกลางของชุมชน มีดอยอินทนนท์เป็นแหล่งน้ำอันสำคัญที่หล่อเลี้ยงชีวิตผู้คนในบริเวณแห่งนี้รวมถึงคนพื้นที่ในเขตอำเภอจอมทอง (ภาษาท้องถิ่นเรียกดอยอินทนนท์ว่า “เก๊อเจ่อ พะโด๊ะโข่” หมายถึง ดอยหลวง) และเป็นเขตการทำมาค้าขายกันระหว่างชุมชนพื้นที่สูงและพื้นราบ เป็นจุดติดต่อประสานงานทางราชการในอดีต เป็นพื้นที่ ๆ มีความสงบสุข อยู่สุขสบาย อุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ เมื่อเอามารวมกันแล้วได้ความหมายว่า “แคว้นแห่งสันติสุข รักสงบ อุดมสมบูรณ์” ซึ่งตรงกับอุดมคติของชาวปกาเกอญอที่เรียกตัวเองว่า “ผู้รักสันโดษ” ในพื้นที่ดอยอินทนนท์นั้นมีชุมชนในแคว้น มึกะคี จำนวน 7 หมู่บ้านที่เปิดหมู่บ้านเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางเลือกให้กับนักท่องเที่ยวเฉพาะกลุ่ม เช่นที่บ้านผาหมอน เป็นอีกหนึ่งชุมชนที่สนใจจัดการทรัพยากรของชุมชนผ่านกระบวนการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชน

ดอยอินทนนท์นับว่าเป็นพื้นที่ที่สร้างรายได้จากการท่องเที่ยวให้กับอำเภอจอมทองเป็นอย่างมาก ซึ่งในอนาคตพยายามที่จะพัฒนากิจกรรมการท่องเที่ยวให้เพิ่มมากขึ้น เพื่อดึงดูดรายได้เข้าสู่พื้นที่ให้มากกว่าเดิม ตามนโยบายการพัฒนาการท่องเที่ยวของรัฐบาล และที่สำคัญรายได้ที่เกิดขึ้นนั้นต้องมีการกระจายผลประโยชน์สู่ชุมชน เพื่อลดปัญหาการบุกรุกพื้นที่ป่าสงวนและการตัดไม้ทำลายป่า ทางอำเภอจึงมีแนวคิดที่จะให้ชาวบ้านเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการท่องเที่ยว ซึ่งเป็นแนวคิดในการพัฒนาการท่องเที่ยวที่สอดคล้องกับแนวทางของอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ และโครงการหลวงดอยอินทนนท์ แต่ยังไม่มีรูปแบบที่จะสามารถจัดการร่วมกันได้อย่างเป็นรูปธรรม

เมื่อนักท่องเที่ยวเข้ามาเที่ยวที่ชุมชนบ้านผาหมอนสามารถพบกับวัฒนธรรมชุมชนของชาวปกาเกอญอ และการทำนาแบบขั้นบันได ซึ่งมีส่วนสำคัญต่อชุมชน ต่อระบบนิเวศและธรรมชาติรอบๆชุมชน นอกจากนั้นแล้วยังได้ศึกษาระบบนิเวศป่าชุมชนโดยเฉพาะแนวทาง การอนุรักษ์ป่ารวมถึงป่าสมุนไพร

หากนักท่องเที่ยวที่สนใจสามารถติดต่อได้ที่ทำการการท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านผาหมอน 29/1 หมู่ 1 ตำบลบ้านหลวง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ 50160
E-mail : [email protected]

บทความโดย
จักรพงษ์ คำบุญเรือง