ตำนานขึดล้านนา – ว่าด้วยเรื่องถมน้ำบ่อ
ผู้ใดถมน้ำบ่อมักตกขึดได้รับผลกรรมตามหนักเบาขึ้นอยู่กับการกระทำแต่ละกรรม ตำราขึดล้านนามีบอกไว้ว่า ” ขึดถมน้ำบ่อ(บ่อน้ำ) ” ในชีวิตประจำวันสมัยก่อนโน้น แต่ละหมู่บ้านจะช่วยกันขุดบ่อน้ำไว้เป็นสมบัติสาธารณะ ผู้คนในหมู่บ้านมีสิทธิ์ในการใช้ การตักน้ำไปใช้ในแต่ละครอบครัว ยามเย็นบรรดาสาวๆต่างพากันมานั่งอาบน้ำ ขัดสีฉวีวรรณ นุ่งกระโจมอกรอบๆบ่อน้ำหลวงของหมู่บ้าน ดังนั้นเรามักจะได้ยินคำว่า ” น้ำบ่อหลวง” หมายถึงน้ำบ่อที่มีขนาดกว้างใหญ่พอที่จะรองรับผู้คนมาใช้น้ำได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ ทุกบ้านสมัยก่อนต่างขุดบ่อน้ำไว้ใกล้ริมทางเดิน เพื่อจะให้ผู้คนที่เดินทางรอนแรมจากหมู่บ้านอื่นถิ่นไกลได้มาใช้บ่อน้ำอาบ ดื่ม บรรเทาทุกข์ในการเดินทาง ดังนั้นปัจจุบันในหมู่บ้านชนบทล้านนาเราได้เห็นบ่อน้ำเก่าๆอยู่ริมถนนกันมากมาย แต่ไม่มีใครกล้าถมแม้จะเป็นบ่อน้ำเก่าแก่นานับหลายชั่วอายุคน ปล่อยให้บ่อน้ำเก่าร้างอยู่อย่างนั้นจนมีการทับถมจากดิน เศษขยะตามธรรมชาติตามที่เรียกกันว่า “น้ำบ่อมูน” แล้วเต็มบ่อเป็นพื้นที่เหมือนดั่งพื้นที่ทั่วๆไป ตามที่ได้เก็บข้อมูลรายแรกเป็นบ่อน้ำเดิมที่ขุดไว้แล้วนานจนไม่ทราบว่าใครเป็นผู้ขุด แต่มีความจำเป็นต้องทำเป็นห้องอาหารของโรงเรียน ผู้รับเหมาไม่กล้าถม ครูใหญ่เป็นคนมีการศึกษาสูงไม่เชื่อเรื่องการถมบ่อน้ำหรือไม่เชื่อเรื่องขึดเพราะเป็นเรื่องงมงาย ยังไงๆก็ยังมีคนบอกว่า “ไม่เชื่ออย่าลบหลู่” ด้วยคำๆนี้เอง ครูใหญ่จึงไม่ถมแต่ให้มีการทำฝาซีเมนต์ขนาดใหญ่ปิดปากบ่อไว้ แล้วนำท่อพลาสติกมาต่อเป็นรูออกไปทางด้านข้างของอากคารเรียกกันว่า “รูปล่องเปล๋ว” (รูปล่อยเปลวไอน้ำบ่อ) ส่งงานตรวจรับการก่อสร้างอาคารโรงอาหารเสร็จครูใหญ่ฝันเห็นแม่เฒ่าผมหงอกมาถามว่า “ทำไมมาปิดปากบ่อของแม่ แม่ไม่มีน้ำใช้ ” รุ่งขึ้นครูใหญ่นำเรื่องนี้ไปบอกกับเพื่อนๆครูในโรงเรียนฟังกัน บ้างก็บอกว่าเป็นเรื่องเหลวใหล บ้างก็ว่าน่าจะมีการขอขมา แต่ที่แน่ๆ ครูใหญ่เข้าห้องน้ำล้มในห้องน้ำเป็นอัมพาตต้องลาออกจากราชการเป็นผู้พิการนั่งบนรถเข็นจนทุกวันนนี้ นี่เป็นเรื่องเบาะๆไม่ถมเพียงแค่ปิดปากบ่อ ข้อมูลที่สองที่เก็บได้เป็นเรื่องของพ่ออุ๊ย(คุณตา)มีความจำเป็นต้องขยายบ้านออกไปเพื่อให้มีพื้นที่ใช้ในบ้านมากขึ้น จึงต้องทำหลังคมคลุมบ่อน้ำ แล้วถมบ่อน้ำใช้พื้นที่เป็นที่วางสินค้า คนงานที่รับจ้างถมบ่อน้ำกลับไปบ้านฝันเห็นพญานาคตัวใหญ่มาพ่นน้ำใส่บ้านตนเองจนท่วมบ้าน สะดุ้งตื่นรีบเล่าเรื่องให้แม่บ้านฟัง พอวันรุ่งขึ้นจึงนำสวย(กรวย)ดอกไม้ไปขอขมาบ่ำน้ำที่ตนเองรับจ้างถม ส่วนพ่ออุ๊ย(คุณตา)ได้รับฟังคำเล่าจากคนรับจ้างว่าพญานาคพ่นน้ำจนท่วมบ้าน […]